تعیین اولویت­های زهکشی بر مبنای پارامترهای مؤثر بر زهکشی.
پهنه­ بندی اولویت زهکشی در سطح منطقه بر مبنای اولویت­های زهکشی تعیین شده، با ترکیب نقشه­های پهنه­ بندی شده برای پارامترهای مؤثر بر زهکشی.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

فصل ۲
مروری بر منابع
۲-۱- مروری بر پژوهش­های انجام شده
با توجه به این نکته که تا کنون مطالعه­ ای که به اولویت­ بندی زهکشی زیرزمینی بپردازد انجام نشده است، در این قسمت به مطالعات مرتبط با موضوع حاضر، شامل انجام زهکشی زیرزمینی و اثرات آن بر مقدار محصول تولیدی و نیز اولویت­ بندی و روش­های انجام آن پرداخته خواهد شد.
۲-۱-۱- پژوهش­های علمی انجام شده در خارج از کشور
- کارتر و کمپ (۱۹۹۴) اثر فواصل مختلف زهکش زیرزمینی شامل ۱۴، ۲۸ و ۳۲ متر بر عملکرد نیشکر را با مقدار آن در اراضی فاقد زهکش مقایسه کردند. بر اساس نتایج این تحقیق، تفاوت معنی­داری میان عملکرد سه تیمار زهکشی زیرزمینی وجود نداشت، لیکن مقدار آن در تیمارهای زهکشی به طور قابل توجهی بزرگتر از مقدار متناظر در تیمار بدون زهکشی بود.
- نتایج تحقیق ماتیو و همکاران (۲۰۰۱) در جنوب غرب هند نشان داد که زهکشی زیرزمینی ضمن افزایش عملکرد برنج به مقدار ۳۶/۱ تن در هکتار، سبب شد بیشتر پارامترهای رشد گیاه بویژه عملکرد دانه و وزن هزار دانه در تیمارهای زهکشی زیرزمینی به مقدار قابل توجهی بیشتر از مقادیر متناظر در تیمار فاقد زهکشی زیرزمینی گردد.
- ازهر و همکاران (۲۰۰۵) اثر پروژه­ های زهکشی زیرزمینی بر عملکرد برخی محصولات را در اراضی فاریاب پاکستان بررسی کردند. مقایسه شرایط قبل و بعد از زهکشی نشان داد که در نتیجه زهکشی، عملکرد پنبه، نیشکر، گندم و برنج به ترتیب ۸۰، ۹۴، ۶۷ و ۴۶ درصد افزایش یافت. بر اساس نتایج یک تحقیق مشابه در کشور هند (ریتزما، ۲۰۰۷) به دلیل اجرای سیستم زهکشی در مزرعه، عملکرد برنج ۶۹ درصد، پنبه ۶۴ درصد، نیشکر ۵۴ درصد و گندم ۱۳۶ درصد افزایش یافت.
- طی تحقیقی ساتیانارایانا و بونسترا (۲۰۰۷) با مقایسه عملکرد برنج قبل و بعد از احداث سیستم زهکشی زیرزمینی در ایالت اندراپرادش هند، دریافتند که زهکش زیرزمینی سبب افزایش قابل توجه عملکرد برنج در کلیه مناطق مورد مطالعه شد. مقدار افزایش محصول در مناطق مختلف، از ۳۰ تا ۱۲۰ درصد متغیر بود.
۲-۱-۲- پژوهش­های علمی انجام شده در داخل کشور
- باقری بداغ­آبادی و همکاران (۱۳۸۶)، با بهره گرفتن از تکنیک AHP و اصول زمین­آماری، شوری خاک را به منظور کاربری محیطی فضای سبز پهنه­ بندی نموده ­اند. در این مطالعه با بهره گرفتن از مدل­های خطی برنامه­ ریزی اولویت­ بندی، روش وزنی معرفی و با نشان دادن برتری آن نسبت به روش معمول (فائو)، مورد استفاده قرار گرفت. در ادامه با بکارگیری دو روش درون­یابی ساده و تخمین­گر زمین­آماری کریجینگ و با بهره گرفتن از نرم­افزار ILWIS نقشه­های پیوسته پراکنش شوری خاک تهیه شده است.
- الباجی و همکاران (۲۰۱۰) طی مطالعه­ ای روش­های مختلف آبیاری را در منطقه خوزستان مورد مقایسه قرار داده­اند. مبنای مقایسه روش­های مختلف در مطالعه حاضر، ارزیابی پارامتری بوده است. برای بیان نتایج در این مطالعه از روش­های سنجش از دور (RS) و سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) بهره گرفته شده است.
- جلالی و همکاران (۱۳۹۰)، در مطالعه­ ای پراکنش مکانی عنصر روی را در شرق استان مازندران مورد بررسی قرار داده­اند. در این مطالعه همبستگی مکانی متغیر روی و بهترین مدل برازش داده شده (مدل گوسی) بوسیله واریوگرام مشخص و دامنه مؤثر برای این متغیر ۴۰ کیلومتر بدست آمد. به منظور تهیه نقشه پراکنش این متغیر، روش­های درونیابی کریجینگ، عکس فاصله وزنی و اسپلاین مورد استفاده واقع شد. به منظور تعیین بهترین روش درونیابی، آماره­ های میانگین انحراف خطا، میانگین قدر مطلق خطا و ریشه میانگین مربعات خطا مورد استفاده واقع شدند.
- موسوی و همکاران (۱۳۹۰)، توزیع مکانی برخی از فلزات سنگین را در خاک­های استان همدان مورد بررسی قرار داده­اند. در این مطالعه از روش کریجینگ معمولی و مدل نمایی برای تهیه پهنه­ بندی غلظت فلزات آنتیموان، مس و کروم و از روش کریجینگ معمولی و مدل کروی برای پهنه­ بندی فلز آرسنیک بهره گرفته شده است.
- درزی و همکاران ^(۱) (۱۳۹۱) در بررسی اثر سه نوع سیستم زهکشی زیرزمینی بر عملکرد برنج در اراضی شالیزاری، افزایش قابل توجه عملکرد برنج را در تیمارهای زهکشی زیرزمینی گزارش کرده ­اند؛ بهبود وضعیت تهویه و تخلیه سریع­تر آب اضافی خاک در زمان زهکشی میان فصل به عنوان دلایل افزایش عملکرد، عنوان شده است.
- زاهدی­فر و همکاران (۱۳۹۲)، پهنه­ بندی ویژگی­های شیمیایی کیفیت آب­های زیرزمینی دشت فسا را با بهره گرفتن از روش­های زمین­آماری مورد مطالعه قرار دادند. در مطالعه انجام شده نتایج بیانگر آن بود که روش کریجینگ معمولی نقطه­ای روش تخمینی مناسبی بوده است و برای تهیه نقشه­های پهنه­ بندی این روش مورد استفاده قرار گرفت.
- لطفی آرپاچائی و همکاران (۱۳۹۲)، حاصلخیزی خاک دشت اردبیل را برای دو محصول گندم و سیب­زمینی مورد بررسی قرار دادند. در این مطالعه ابتدا در محیط ArcGIS9.3، درونیابی با کریجینگ بین نقاط صورت گرفت و نقشه اولیه هر یک از پارامترها شامل فسفر، پتاسیم، نیتروژن، کربن آلی، pH و EC تهیه و گروه­بندی شدند. سپس از تکنیک سلسله مراتبی (AHP) برای وزن­دهی پارامترها استفاده شد. نتایج نشان داد که به ترتیب ۶۲/۲۱ ، ۶/۳ و ۸۴/۷۴ درصد از منطقه مورد مطالعه در تناسب ضعیف، متوسط و خوب از لحاظ حاصلخیزی خاک جهت کشت گندم بوده است. درحالی که نتایج برای سیب­زمینی در مقایسه با گندم بیانگر این مطلب بود که به ترتیب ۴۵/۵۲، ۱۹/۷ و ۳۴/۴۰ درصد از منطقه مورد مطالعه در تناسب ضعیف، متوسط و خوب قرار می­گرفت. درنهایت نقشه حاصلخیزی خاک برای محصولات مختلف به­عنوان ابزاری برای مدیریت مناسب اراضی و کوددهی­ها، تهیه شد.
فصل ۳
مواد و روش­ها
۳-۱- منطقه مورد مطالعه
۳-۱-۱- خصوصیات جغرافیایی
منطقه مورد مطالعه از نظر تقسیمات کشوری در شهرستان­های بابل، قائم­شهر، کیاکلا، جویبار، امیرکلا و بابلسر در استان مازندران واقع شده است. این منطقه از شمال به دریای مازندران، از جنوب به سلسله جبال البرز، از شرق به رودخانه سیاهرود و از غرب به رودخانه بابل محدود می­ شود. به طور کلی منطقه مورد مطالعه در ناحیه عرض جغرافیایی ۳۶ درجه و ۱۵ دقیقه تا ۳۶ درجه و ۴۶ دقیقه شمالی و طول جغرافیایی ۵۲ درجه و ۳۵ دقیقه تا ۵۳ درجه شرقی قرار گرفته است. وسعت محدوده­های آبخوان انهار ۹۰۵۲۰ هکتار است (بی­نام ^(۱)، ۱۳۸۶). شکل ۳-۱ نشانگر محدوده پروژه شبکه آبیاری و زهکشی البرز می­باشد.
محدوده مورد بررسی و نیز موقعیت چاهک­های مشاهده­ای مربوط به استخراج اطلاعات این مطالعه، در شکل ۳-۲ نشان داده شده است. مرز مشخص شده در این شکل مربوط به محدوده آبگیر اراضی کشاورزی می­باشد.
۳-۱-۲- هواشناسی و اقلیم منطقه
انطباق پارامترهای بارندگی و درجه حرارت ایستگاه­های منطقه بر اقلیم نمای آمبرژه نشان می­دهد که اقلیم محدوده مطالعاتی در کلاس نیمه مرطوب معتدل قرار دارد (پورمحمد و همکاران، ۱۳۹۰). توزیع بارندگی ماهانه در محدوده مورد مطالعه بر اساس ایستگاه­های منطقه طی یک دوره مشترک ۳۰ ساله (۱۳۵۳ تا ۱۳۸۳) برآورد شده و بر این اساس آبان (۱/۱۱۵ میلیمتر) پر باران­ ترین ماه سال و خرداد (۵/۱۹ میلیمتر) خشک­ترین ماه سال است. دوره اصلی بارندگی از اوایل شهریور شروع شده و تا اوایل فروردین ادامه می­یابد. مقایسه درصدهای بارندگی در فصل­های مختلف نشان می­دهد که بیش­ترین بارش­ها در پاییز و سپس در زمستان نازل می­ شود. متوسط میزان بارندگی سالانه ۷۷۸ میلی­متر می­باشد (بی­نام ^(۱)، ۱۳۸۶).
۳-۱-۳- وضعیت کشاورزی در محدوده پروژه البرز
با توجه به شرایط مساعد اقلیمی، کشت برنج، زراعت غالب در منطقه طرح می­باشد. به­ طوری که اراضی فاریاب منطقه عموماً به کشت برنج اختصاص یافته و کشت سایر نباتات زراعی به واسطه محدودیت منابع آب، در حواشی شمالی و ساحل راست رودخانه تالار انجام می­پذیرد. روش مرسوم آبیاری در زراعت شالی از نوع کرتی می­باشد. آبیاری تکمیلی برخی باغات مرکبات که در ماه­های گرم سال انجام می­ شود، به شیوه­ کرتی بوده و در برخی باغات با سطح محدود، آبیاری با بهره گرفتن از تانکر آب انجام می­ شود (پورمحمد و همکاران، ۱۳۹۰).
۳-۱-۴- وضعیت توپوگرافی در محدوده مورد مطالعه
به­منظور بررسی وضعیت توپوگرافی در محدوده مورد مطالعه، نسبت به استخراج نقشه توپوگرافی از مدل رقومی ارتفاعی^[۳] منطقه اقدام شد. این مدل رقومی ارتفاعی^[۴] از وب­سایت سیستم­های فضایی ژاپن^[۵] گرفته شد. نقشه استخراج شده در شکل ۳-۳ نشان داده شده است. همان­گونه که در شکل مشخص است، ارتفاع اراضی در محدوده مورد مطالعه از ۲۵- متر از سطح دریای آزاد تا ۱۰ متر از سطح دریای آزاد متغیر است. بیشترین ارتفاع و تغییرات ارتفاعی در قسمت جنوبی محدوده که مشرف به رشته­کوه­های البرز می­باشد، بوده و کم­ترین ارتفاع و تغییرات ارتفاعی در حاشیه دریای خزر می­باشد. روند کلی تغییرات ارتفاعی در راستای شمال – جنوب می­باشد.