- فصل دوم در باب بررسی جایگاه زن در مکتب فمینیسم‏‏ تدوین یافته تا ضمن تبیین علل و ریشه های پیدایش فمینیسم‏‏ خواننده را با عوامل شکل گیری این مکتب آشنا سازد و در جریان مهمترین جنبش ها و امواج اعتراض آمیز طرفداران حقوق زنان قرار دهد و پیامدهای مثبت و منفی این نهضت ها که گاه به نفع جنس زن و گاه به ضرر او بوده را ارزیابی نماید.
- فصل سوم نویسنده به تبیین جایگاه زن در آیات قرآن کریم و روایات پرداخته و هویت انسانی و جنسی او را مورد بررسی قرار داده تا به دیدگاه اسلام در باره جایگاه مشترک بین زن و مرد و جایگاه مخصوص و ویژه بانوان دست یابد.
در فصل چهارم به بررسی تطبیقی «جایگاه زن» در اسلام و فمینیسم‏‏ پرداخته تا بدور از هرگونه تعصب به مقایسه این دو دیدگاه بپردازد و مشخص نماید آیا فمینیسم‏‏ که داعیه جانبداری از حقوق زن را دارد، توانست شأن و شخصیت والایی برای او قائل شود و یا اسلام در روزگاری که همه عالم زن را تحقیر می کردند، مقام والای او را ستود و جایگاه ویژه او را توسط نبی اکرم صلی الله علیه و آله تبیین نمود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

قابل ذکر است که:

• • از دیدگاه طرفداران حقوق زن، فمینیسم‏‏ به دلیل عدم پاسخگویی به نیازها و درخواست های زنان و عدم توانایی در احیای تمامی حقوق بانوان دچار فراز و نشیب هایی شد. لذا با ایجاد جنبش ها و موج های متعدد که هر یک به نوعی موج قبل را مورد نقد قرار می داد و گاه تلاطم یک موج در درون خود منجر به ایجاد دیدگاه های ضد و نقیض در همان موج می گردید(مانند دیدگاه افراطی و متعادل در موج دوم) فصل دوم به دلیل بیان این فراز و نشیب ها از لحاظ حجم بیش از فصل سوم می باشد. در فصل سوم دیدگاه اسلام وجود دارد که در طول تاریخ با دگرگونی مواجه نشد و قوانین آن با گذشت ایام تغییر نیافت. بدین روی حجم کمتری را به خود اختصاص داده است.

• • از طرفی این رساله به طرح مباحث حقوقی زن و پاسخ به مسائل مربوطه مانند دیه، سهم الارث، شهادت زن و . . . نمی پردازد. لذا نویسنده به حوزه فقهی اسلام در باره بانوان، علت ها و شرایط آن وارد نشده است.

• • به دلیل حجم زیاد رساله، نویسنده از بیان فمینیسم‏‏ در ایران صرف نظر کرده است.

• • گرچه لازم است عنوان رساله با چینش فصول آن هماهنگ باشد، ولی نویسنده به دلیل جدید بودن بحث فمینیسم و نیز درک بهتر جایگاه زن در آیات وروایات، ابتدا دیدگاه فمینیسم و سپس دیدگاه اسلام را در باره زن مطرح کرده است.

فصل اول
کلیات و مفاهیم

1. 1. بیان مسأله:

در گذر زمان، تیره ها و تبارها، امت ها و ملت ها، فرهنگ ها و تمدن ها پدید آمدند با نگرش ها و گرایش های متفاوت به ویژه در باره منزلت و موقعیت «مردان» و «بانوان»، که مع الاسف در اغلب آن ها نسبت به حقوق و امتیازات زنان، نه فقط ارزش آن ها در نظر گرفته نشد بلکه در مقام عمل، حدود آن ها نیز رعایت نگردید. در حالی که اسلام در ۱۴ قرن پیش زنان و مردان را یکسان خواند و تنها تفاوت آن ها را در انجام عمل صالح و مزین شدن به ارزش های انسانی دانست و فرمود: « مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَکَرٍ أَوْ أُنثىَ‏ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیَوهً طَیِّبَهً وَ لَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا کَانُواْ یَعْمَلُون‏»^[۱۴] و علت تفاوت آفرینش «مرد» و همسرش «زن»، با دو ساختار طبیعی متمم، را زمینه پذیرش دو گونه ساز و کار اجتماعی مکمل قرار داد تا با تشکیل خانواده علاوه بر بقای نسل، در نیل به قرب الهی کمک کار هم باشند.

1. 1. ضرورت انجام تحقیق:

جایگاه بانوان به عنوان نیمی از جامعه نیاز به تبیین دارد. در برخی از جوامع حقوق شهروندی او را نادیده گرفته و او را در حد کودکان و گاه در ردیف حیوانات قرار می دادند و شأن انسانی وی را رعایت نمی کردند. بعد از پیدایش فمینیسم‏‏ این ذهنیت پیش آمد که فمینیسم‏‏ اولین مکتبی است که حقوق بانوان را احیاء کرده است و این مکتب گاه راه را به بیراهه رفت و به برتری زنان رأی داد و حقوق مردان را زیر پاگذاشت. اما با مطالعه معارف اسلامی متوجه می شویم ۱۴ قرن پیش در مورد جایگاه واقعی بانوان بدون افراط و تفریط از حقوق بانوان سخن به میان آمده است، بدون آن که احیاء حق آن ها ضربه ای به حقوق سایر افراد اجتماع بزند. حال جهت تبیین این موضوع ضرورت دارد به بیان جایگاه بانوان در دو مکتب فمینیسم‏‏ که مدعی احیای حقوق بانوان است پرداخته شود تا مشخص گردد تا چه حدی به اهداف خود رسیده و آن را با حقوق بانوان در اسلام تطبیق نماید تا جایگاه زن در این نظام الهی تبیین گردد.

1. 1. پیشینه:

از جمله کتاب هایی که عالمان پیشین در باره حقوق زن نگاشته و به نوعی به نقد افکار غربیان پرداخته اند می توان به «حقوق زن در اسلام و اروپا» تألیف حسن صدر اشاره نمود که تاریخ حقوقی زن را شامل سه دوره می داند: دوره وحشی گری و بربریت که در آن به زن حتی عنوان انسان نیز اطلاق نمی شد. دوره ی تمدن های یونان و مصر و ایران و روم که تفاوت آن با دوران قبل در این بود که زن عنوان انسان را دارا شد و تنها از این جهت شریک زندگی مرد بود و نه جهات دیگر . از ظهور اسلام به بعد دوره ی سوم آغاز شد. اسلام نه تنها زن را از وضع رقت بارش خارج کرد بلکه برای او شخصیتی حقوقی قائل شد و نیز کتاب «روح تمدن» اثر شیخ احمد شاهرودی که در مقاله اول کتاب به تبیین این مطلب پرداخته است که جامعه به وسیله ازدواج شکل می گیرد سپس به تبیین مسأله تعدد زوجات و بیان مصالح و فلسفه تشریع آن و مسأله حقوق زن و بیانی واضح از نظر اسلام در این باره پرداخته است. کتاب از جنبش تا نظریه اجتماعی:تاریخ دو قرن فمنیسم اثر حمیرا مشیرزاده به بیان سیر تاریخی دو قرن پیدایش فمینیسم‏‏ می پردازد. با توجه به تسلط خانم مشیرزاده به زبان انگلیسی و استفاده از منابع اصلی فمینیستی، کتاب ارزشمندی در تبیین دیدگاه طرفداران حقوق زن می باشد. ایشان به جمع دیدگاه های فمینیست ها پرداخته و تحلیل جامعی در این باره ارائه ننموده است. آبوت پاملا /کلر والاس، در باره جامعه شناسی زنان به تدوین کتاب جامعه شناسی زنان پرداخته است، ولی به علل سیاسی، اقتصادی و فلسفی در پیدایش فمینیسم‏‏ اشاره ای ندارند. سوزان مولر،آکین، زن از دیدگاه فلسفه سیاسی غرب را مورد بررسی قرار می دهد و سیمون دوبووار نگاه تحقیر آمیز غرب نسبت به زن را در کتابی با نام، جنس دوم به نقد می کشد و اعتقاد به برتری زنان را مطرح می کند. جین فریدمن در کتابی با نام فمینیسم دیدگاه های خود را در مورد سیر تاریخ فمینیسم‏‏ بررسی می کند و ریک ویلفورد در کتابی به همین نام به بررسی فمینیسم‏‏ می پردازد. همچنین با مراجعه به حدود ۶۰ مقاله در مجموعه «مقالات اسلام و فمینیسم‏‏» و نیز ۳۳ مقاله در بولتن مرجع فمینیسم‏‏ در این زمینه به تحقیقات پرداخته شده است. در هیچکدام از کتاب های مورد استفاده که در فهرست منابع ذکر شده است، به ریشه یابی پیدایش فمینیسم‏‏ و مقایسه این مکتب با آئین اسلام نپرداخته است.

1. 1. سؤالاتتعداد سوالات کم شود)

پژوهش حاضر به سبب آشنایی با جایگاه حمایت کننده از بانوان؛ حقوق انسانی و جنسی آنان در نظام اسلامی و شناسایی نقاط ضعف و قوت یا جهات تندروی و کند روی دیدگاه های فمینیستی، در مقام یافتن پاسخ های عالمانه، بی طرفانه و کاوشگرانه برای پرسش های زیر می باشد:
۲-۱- وضع و موقعیت دو جانبه حقوقی، سیاسی، آموزشی و اقتصادی جنس مذکر و مؤنث، در نظام ها و جامعه های پیش از اسلام، تا چه حد و اندازه ای مطلوب، انسانی و عادلانه بوده است؟
۲-۲- در قانون آسمانی اسلام، در کدامیک از حوزه های سه گانه؛ معارف اعتقادی، کمالات اخلاقی و احکام فردی و اجتماعی میان زنان و مردان، تساوی و همسانی معنوی یا تناسب و تعادل طبیعی برقرار شده است؟
۲-۳-چه اوضاع و شرایط توان فرسا و دور از عدالتی در نظامات و اجتماعات مغرب زمین، زمینه ساز پیدایش مکاتب و نهضت های طرفدار برابری مطلق و همه جانبه انسان ها شده، بلکه در برخی موارد مدعی برتری نسوان بر آقایان گردیده است؟
۲-۴-چگونه فلسفه، مذهب، سیاست و فرهنگ حاکم بر اجتماع موجب از بین رفتن حق بانوان شده و توانسته است بر پیدایش فمینیسم‏‏ تأثیر گذار باشد؟
۲-۵-آیا چگونگی تقسیم حقوق و امتیازات و نیز تکالیف و مسئولیت های دو جنس زن و مرد در نظام اسلامی، بر پایه فطرت پایدار و خردیار انسان نهاده شده یا فقط به سود مردان و به زیان زنان سامان گرفته است؟
۲-۶- تفاوت نظر اسلام و فمینیسم‏‏ در باره جایگاه زن چیست؟
۲-۷- کدامیک از دو دیدگاه اسلام به عنوان مکتب الهی و دیدگاه فمینیسم‏‏^[۱۵] به عنوان اولین مکتب بشری در دفاع از حقوق زنان به تمام جوانب و نیازها و خواسته های زنان توجه نموده است؟ و در بیان قوانین صفات انسانی و جنسی را توأم با هم لحاظ کرده است؟ و در نیل به حقوق جنس مؤنث، حقوق سایر افراد جامعه را از بین نبرده است؟ و آسان تر و سهل تر به مقصود رسیده و از پیچ و خم های غیر ضروری برکنار بوده است؟ کدامیک از این دو دیدگاه داری اتحاد رویه در طی قرن ها بوده اند و به عبارتی اسلام یا فمینیسم‏‏ کدامیک گاه به صورت افراط و گاه به صورت تفریط به بانوان نگریسته است؟

1. 1. فرضیه ها:

در این پایان نامه در حد توان و دانش مختصر پژوهنده، تلاش و کوشش شده است تا با رعایت شیوه های پسندیده علمی و تحقیقی، چند فرضیه زیر مورد کاوش و بررسی و داوری قرار گیرد:

• • نظام ربانی اسلام به تساوی و برابری برای همه آدمیزادگان در دو عرصه؛ «معارف فطری و عقلانی» و «کمالات روحی و اخلاقی» مسیر رشد همسان و تعالی نامتناهی فراهم ساخته است و زنان را همانند مردان مستعد پرواز یکسان به اوج قرب پروردگار می شناسد و در این وادی از بانوان شاخص و برجسته ای چون مریم عذراء و فاطمه زهرا سلام الله علیها نمونه می دهد.

• • در حوزه قوانین و مقررات فردی یا جمعی، آیین جاوید اسلام، معیار تفاوت میان زنان و مردان را اختلافات و امتیازات ساختار فطری و طبیعی تن و روان قرار داده است تا هر کدام به اهداف ویژه آفرینش خویش دست یابند.

• • حرکات و مبارزات زن گرایانه در کشورهای غربی داعیه نجات و آزادی جنس زن را دارند و فمینیسم‏‏ توانسته است به احیای حقوق زنان دست یابد.

• • عوامل متعددی مانند نگاه تحقیرآمیز اهل مذهب و سیاست، و صاحبان فلسفه و فرهنگ موجب پیدایش فمینیسم‏‏ شده است.

• در حوزه قوانین و مقررات فردی یا جمعی، آیین جاوید اسلام، معیار تفاوت میان زنان و مردان را اختلافات و امتیازات ساختار فطری و طبیعی تن و روان قرار داده است تا هر کدام به اهداف ویژه آفرینش خویش دست یابند.