۱– مقوله رفتاری: بدبینی از خوش بینی بهتراست

 

۲– مقوله زمان : زودتر نشان دادن زیان ها و هزینه ها، از دیرتر نشان دادن آن ها بهتر است و دیرتر نشان دادن سود ها و درآمد ها ، از زودتر نشان دادن آن ها بهتر است.

 

۳– مقوله ارزش: کمتر نشان دادن سود ها و درآمد ها از بیشتر نشان دادن آن ها بهتر است و بیشتر نشان دادن زیان ها و هزینه ها از کمتر نشان دادن آن ها بهتر است.

 

در تعریفهای بالا، یک نقطه مشترک وجود دارد که همان اشاره به تأثیرگذاری محافظه کاری بر فرایند تصمیم گیری استفاده کنندگان صورت‌های مالی است. به طورکلی هدف محافظه کاری ، جلوگیری از تصمیم گیری‌های نادرست از سوی سرمایه گذاران و سایر استفاده کنندگان ازصورتهای مالی است.

 

از دیدگاه تئوری نمایندگی که حقوق و مزایای مدیران را به سود گزارش شده مرتبط می‌داند، مدیران انگیزه های قوی برای پنهان کردن اخبار بدی که موجب کم شدن سود می شود دارند. ‌بنابرین‏ می توان محافظه کاری را ساز و کاری برای کنترل انگیزه های مدیران به منظور گزینش بیش از واقع سود تلقی کرد(شوروزی وخاندوزی، ۱۳۸۷).

 

در مفاهیم نظری گزارشگری مالی ایران ، محافظه کاری در بخش ویژگی‌های کیفی اطلاعات مالی به عنوان یکی از اجزای قابلیت اتکا و با عنوان “احتیاط” در نظر گرفته شده است. احتیاط کاربرد درجه ای از مراقبت بوده که در اعمال قضاوت برای برآوردهای حسابداری در شرایط ابهام مورد ‌نیاز است؛ به گونه ای که درآمدها و دارایی ها بیشتر از واقع و هزینه ها و بدهی ها کمتر از واقع ارائه نشود.

 

بدین ترتیب، سودمندی محافظه کاری به عنوان یکی از خصوصیات کیفی تأیید می گردید.

 

• 1. انواع مدل‌های محافظه کاری

     1. مدل باسو

باسو با بهره گیری از مدل زیر دریافت که عدم تقارن سود در انعکاس اخبار خوب و اخبار بد منجربه درجات متفاوتی از پایداری می شود. (باسو۱۹۹۷، ۲۴)

 

NI = α + β۱ DR + β۲ RET + β۳ RET * DR + ε

 

در این مدل:

 

: NI سود خالص قبل از اقلام غیرمترقبه تقسیم بر ارزش بازار حقوق صاحبان سهام

 

:RET بازده سالانه سهام شرکت

 

:DR متغیر مجازی است و برای شرکت هایی که

 

RET<0 برابر با یک و در غیر این صورت، صفر درنظر گرفته می شود.

 

در این مدل، بازده مثبت، نماینده اخبار خوب و بازده منفی، نماینده اخبار بد است. چنانچه بازده مثبت باشد، رابطه NI = α + β۲ RET +ε به دست می‌آید که در ان۲ β نشان دهنده حساسیت واکنش سود به اخبار خوب است. چنانچه بازده سهام منفی باشد رابطه NI = α + β۱ +(β۲ + β۳)RET +ε دست می‌آید که در آن ۳ β۲+ β حساسیت واکنش سود را نسبت به اخبار بد نشان می‌دهد.

 

• • 1. مدل دیچو و تنگ

دیچو ,و تنگ معتقد است اگر در یک شرکت رابطه ی مثبتی بین هزینه های دوره قبل با درآمدهای دوره جاری وجود داشته باشد، آن شرکت جزء شرکت‌های با محافظه کاری بالا محسوب می‌گردد و اگر در یک شرکت رابطه ی مثبتی بین هزینه های دوره قبل با درامدهای دوره جاری وجود نداشته باشد جزء شرکت‌های با محافظه کاری پایین محسوب می‌گردد. (دیچو و تنگ ۲۰۰۸ ،۸۳)

 

Revenue i,t=α۰ + α۱ EXPi,t-1 + α۲ EXPi,t + α۳ EXPi,t+1 + εi,t

 

در این مدل:

 

: Revenue i,t درامد برای شرکت i در سال t

 

: EXPi,t-1 هزینه برای شرکت i در سال۱ -t

 

EXPi,t هزینه برای شرکت i در سالt

 

: EXPi,t+1 هزینه برای شرکت i در سال۱ +t

 

• • 1. مدل بال و شیواکومار

بال و شیواکومار در سال ۲۰۰۵ میلادی، روش دیگری با بهره گرفتن از اقلام تعهدی برای اندازه گیری محافظه کاری ارائه کردند. آن ها با بهره گرفتن از رابطه رگرسیونی زیر بین اقلام تعهدی و جریان‌های نقدی دریافتند که در صورت وجود زیان‌های عملیاتی ارتباط اقلام تعهدی و جریان‌های نقدی قویتر است و این معیاری از رفتار محافظه کارانه می‌باشد(بال و شیواکومار ۲۰۰۵، ۳۹).

 

ACC i,t=β۰ + β۱ DCFOj,t+ β۲ CFOj,t + β۳ DCFOj,t* CFOj,t + Uj,t

 

که در آن:

 

ACC i,t : سود عملیاتی شرکت j در سال t منهای جریان نقد عملیاتی تقسیم بر جمع داراییها در اول دوره

 

CFOj,t :جریان نقد عملیاتی شرکت j در سال tتقسیم بر جمع دارایی ها در اول دوره

 

DCFOj,t : اگر<0 CFO برابر با یک و در غیر اینصورت برابر با صفر است.

 

• • 1. مدل فلتهام و اولسون

OXª i,t+1=w0 + w1 OXª i,t+ w2 oai,t + εi,t

 

که در آن

 

OXª i,t :سودعملیاتی غیر عادی هر سهم شرکت i در سال t

 

oai,t :ارزش دفتری خالص دارایی‌های عملیاتی هر سهم شرکتi در سال t

 

در صورتی که :

 

w2 >0 باشد، نشان می‌دهد که شرکت از رویه های محافظه کارانه استفاده نموده است

 

w2 <0 باشد، نشان می‌دهد که شرکت از رویه های متهورانه استفاده نموده است

 

( فلسام و اولسون ۱۹۹۵،۶۸۹)

 

• • 1. مدل گیولی و هین(گیولی و هین۲۰۰۷،۸۲).

 

 

• 1. دیدگاه های محافظه کاری

پرسش اساسی در رابطه با محافظه کاری این است که علت به کارگیری محافظه کاری چیست وچه مزایایی برای شرکت‌ها دارد؟ در پاسخ ‌به این سؤالات محققان حسابداری چند دیدگاه را به شرح زیر بیان کرده‌اند.

 

واتز ریشه محافظه کاری حسابداری ‌در گزارشگری مالی را دلایل اقتصادی می‌داند و چهار عامل را در شکل گیری آن ذکر می‌کند(واتس۲۰۰۳):

۱ – قرارداد بین شرکت و اشخاص که در استخدام آن هستند (مانند مدیران) و همچنین قرارداد هایی که بین شرکت و طرفهای خارج از شرکت وجود دارد (دیدگاه قراردادی محافظه کاری) ؛

 

-۲ افزایش در هزینه های دعاوی قضایی (دیدگاه دعاوی قضایی محافظه کاری) ؛

 

۳– ارتباط بین سود گزارش شده و هزینه های سیاسی (دیدگاه سیاسی محافظه کاری) ؛

 

۴– ارتباط بین سود گزارش شده و مالیات(دیدگاه مالیاتی محافظه کاری) ؛

 

در این میان، قدمت تفسیر قراردادی بیش از سه تفسیر دیگر است، به طوری که به اعتقاد واتز قرن‌ها است که قراردادها در حسابداری مورد استفاده قرار می گیرند. ‌بنابرین‏ کسی نمیتواند زمانی را در تاریخ اخیر معرفی کند که از آن هنگام نفوذ قراردادها شروع شده باشد. در مقابل، سه تفسیر دیگر محافظه کاری بر پدیده‌های جدیدتری متکی بوده و قادر به تشریح محافظه کاری هستند. با این حال، نتایج بررسی‌ها از اهمیت هر چهار تفسیر حکایت دارند. نقاط مشترک بین این چهار تفسیر بیانگر آن است که ممکن است آن ها تجلی یک تفسیر واحد از محافظه کاری باشند

 

• • 1. دیدگاه قراردادی

محافظه کاری از رفتارفرصت طلبانه مدیران) برای مدیریت سود شرکت(جلوگیری می‌کند و خطر اخلاقی را کاهش می‌دهد. رویه های حسابداری محافظه کارانه، مدیران را از خوش بینی بیش از حد در ارائه سود باز می‌دارد و طبعاً از پرداخت های اضافی)پاداش های اضافی( به مدیران جلوگیری می‌کند. (واتس۲۰۰۳)

 

این نقش محافظه کاری، همانند نقشی است که در محدود نمودن و جلوگیری از پرداخت اضافی سود سهام به سهام‌داران ایفا می‌کند. ‌بنابرین‏، انگیزه ای را برای مدیران ایجاد می کند که از پذیرش پروژه هایی با خالص ارزش فعلی منفی بپرهیزند و در نتیجه، تضاد منافع و هزینه های نمایندگی بین افراد داخلی و خارجی شرکت کاهش می‌یابد.