اینترنت نقشی حیاتی در عمومی‌سازی و بسیج “اعتراضات ناگهانی” داشته به مانند آنچه در اعتراضات اسپانیا که عمدتا توسط جوانان بیکار پدید آمد و یا جنبش “وال‌استریت را اشغال کنید!” آمریکا شاهد بودیم. در برخی موارد دیگر، به مانند اعتصابات عمومی و گسترده در ایتالیا، پرتقال، یونان و جاهای دیگر اتحادیه‌ها سازمان یافته نقشی اساسی ایفاء کرده و اینترنت تأثیری فرعی داشته است.
در کشورهای بسیار سرکوبگر به مانند مصر، تونس و چین، اینترنت نقشی اساسی در ترویج جنبش عمومی و سازماندهی اعتراضات عمومی داشته، با این وجود، منجر به هیچ نوع انقلاب موفقی نشده است – اینترنت می‌تواند اطلاع‌رسانی کند، مجمعی برای گفتمان پدید آورد و مردم را بسیج نماید اما قادر نیست رهبری و سازمان لازم برای تداوم جنبش سیاسی را پدید آورد چه رسد به اینکه یک استراتژی برای دستیابی به قدرت دولت ارائه نماید. توهمی که برخی مرشدین اینترنتی ترویج می‌کنند، مبنی بر اینکه نیاز به یک حزب منظم و سیاسی با جنبش “کامپیوتری” جایگزین میشود، غلط از آب درآمده است: اینترنت جنبش را تسهیل می کند اما فقط یک اعتراض و مخالفت سیاسی سازمان یافته می‌تواند راهبرد تاکتیکی و استراتژیک لازم را برای بقای جنبش در برابر سرکوب دولتی و دستیابی به مبارزه‌ای موفقیت‌آمیز فراهم نماید. (ذاکری ،۱۳۹۰)
( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
به بیان دیگر، اینترنت خود یک هدف نیست – ژست ایدئولوژیست‌های اینترنتی در اعلان آغاز یک عصر اطلاعاتی “انقلابی” جدید این حقیقت را نادیده می‌انگارد که نیروهای ناتو، اسرائیل و متحدین و مشتریان آنها هم‌اکنون از اینترنت استفاده می‌کنند تا ویروس‌ها را به منظور اخلال در اقتصادها، خرابکاری در برنامههای دفاعی و ترویج شورش‌های قومی-مذهبی، وارد عمل سازند. اسرائیل از ویروس‌ها برای آسیب رساندن به برنامه هسته‌ای صلح‌‌آمیز ایران استفاده نمود؛ آمریکا، فرانسه و ترکیه اعتراضات اجتماعی در لیبی و سوریه به راه انداختند. به بیان دیگر اینترنت تبدیل به محل مناقشه جدید طبقاتی و مبارزه ضد امپریالیستی شده است. اینترنت یک وسیله است نه یک هدف. اینترنت بخشی از یک حوزه عمومی است و ساختار طبقاتی بزرگتری که این ابزار درون آن قرار دارد، هدف و نتایج آن را مشخص ساخته است.
اعتراضات اجتماعی توسط افرادو جنبش عمومی تعریف میشوند: حضور جمعی و مشارکتی در گردهمایی‌های سیاسی، سخنرانی افراد در گردهمایی‌های عمومی، راهپیمایی فعالین در میادین عمومی، مبارزه و رویارویی شبه‌نظامیان اتحادیه‌ای به کارفرمایان، درخواست افراد فقیر برای اختصاص مسکن و خدمات عمومی از جانب مقامات دولتی و غیره. (ذاکری ،۱۳۹۰)
نقش روشنفکران عمومی عبارت است از سخنرانی در یک گردهمایی عمومی، شکل‌دهی به ایده‌ها و برنامهها و نیز پیشنهاد برنامهها و استراتژی‌ها از طریق فعالیت سیاسی. نشستن پشت یک میز در یک دفتر، در انزوای کامل و ارسال پنج بیانیه در هر دقیقه وجه مشخصه یک “شبه‌نظامی پشت میز نشین” است. این پدیده شکلی از جنگ‌آوری دروغین است که عمل را از گفتار جدا می‌سازد. “جنگ‌آوری” پشت میزی نوعی انفعال کلامی، “فعال‌گرایی” بدون نتیجه و یک انقلاب دروغین ذهنی است. مبادله ارتباطات اینترنتی زمانی یک اقدام سیاسی محسوب میشود که درگیر در جنبش‌های اجتماعی عمومی میشود که قدرت را به چالش می‌کشند. این امر لزوما در بر دارنده خطراتی برای روشنفکران عمومی خواهد بود: خطراتی چون حملات پلیس در فضاهای عمومی و تلافی‌جویی‌های اقتصادی در حوزه خصوصی. “فعال” پشت میز نشین هیچ ریسکی نمی‌کند و دستاورد کمی نیز دارد. روشنفکر عمومی نارضایتی‌های شخصی افراد را به فعال‌گرایی اجتماعی جمعی پیوند می‌زند. منتقد دانشگاهی وارد عرصه فعالیت میشود، سخنرانی میکند و دوباره به دانشگاه باز می‌گردد. روشنفکر عمومی از طریق اینترنت و در دیدارهای رو در روی روزانه، با عموم صحبت کرده و یک تعهد آموزشی سیاسی بلندمدت در حوزه اعتراضات اجتماعی را بر عهده می گیرد.( ذاکری ،۱۳۹۰)
۲-۳- ۲- تاریخچه شکل گیری اینترنت و شبکه های اجتماعی:
ایده اینترنت نخستین بار در برنامه ای جسورانه در دهۀ۱۹۶۰ توسط طلایه داران تکنولوژی سازمان پروژه های تحقیقاتی پیشرفتۀ وزارت دفاع آمریکا ( دارپای افسانه ای) مطرح شد تا در صورت بروز جنگ هسته ای، شوروی( سابق ) نتواند مخابرات آمریکا را اشغال یا نابود کند.این طرح درحوزه الکترونیک تا اندازه ای شبیه تاکتیک مائو مبنی بر پراکنده ساختن چریک ها در منطقه ای وسیع برای مقابله با قدرت دشمن از طریق حرکت آزاد و اتکاء به اطلاعات منطقه ای بود. نتیجه آن ، معماری شبکه ای بود که همانطور که مخترعانش می خواستند ، از هیچ مرکزی قابل کنترل نیست و از هزاران شبکه کامپیوتری مستقل تشکیل شده است که راه های بسیاری برای برقراری ارتباط و پشت سر نهادن موانع الکترونیک در اختیار دارند .در نهایت شبکه ای موسوم به آرپانت [۲۷]که توسط وزارت دفاع آمریکا ایجاد شده بود ، مبنای یک شبکه ارتباطی جهانی و افقی متشکل از هزاران شبکه کامپیوتری گردید (هرچندالبته برای گروهی از نخبگان آشنا با کامپیوتر که در اواسط دهۀ ۱۹۹۰شمار آنان به ۲۰ میلیون بالغ شد ،اما این شمار با سرعتی سر سام آور روبه افزایش است ). شبکه ای که از آن افراد وگروهها یی از سرتاسر جهان برای نیل به هر هدفی استفاده می کنند ؛ اهدافی که با ملاحظات جنگ سرد که دیگر ارتباطی به وضعیت موجود ندارد،کاملاًَ متفاوت است.درواقع ،ازطریق اینترنت بود که مارکوس ،رهبر چریکی زاپاتیستاهای چیاپاس در دوران فرارش در فوریه ۱۹۹۵ازاعماق جنگل لاکاندون با جهان ورسانه ها ی عمومی ارتباط برقرار کرد . (کاستلز ، ۱۳۸۰، ۳۳ )
شایان ذکر است که دو تحول در دهۀ ۹۰ منشاء اصلی روی آوردن زاپاتیستاها به استفاده از اینترنت بود :
ایجاد لانتا [۲۸]در مکزیکو وچیاپاس، که یک شبکه ارتباط رایانه ای جدید بود ؛ و استفاده گروه ها و دسته جات زنان از این شبکه به منظور ملحق ساختن دیگر زنان مکزیک و همچنین زنان ایالات متحده به سازمان های غیر دولتی [۲۹]درچیاپاس .( کاستلز ، ۱۳۸۰، ۱۰۹ )
استفاده وسیع از اینترنت به زاپاتیستاها این امکان را داد که به سرعت اطلاعات و پیام خود را در سراسر جهان منتشر سازند ، و شبکه ای از گروه های حامی ایجاد کنند که به نوبه خود یک نهضت بین المللی افکار عمومی [ در دفاع از زاپاتیستاها ] به را ه انداخت که عملاً برای دولت مکزیک استفاده گسترده از روش های سرکوب را غیر ممکن ساخت . تصورات و اطلاعات مربوط به زاپاتیستاها تاثیر نیرومندی برسیاست و اقتصاد مکزیک گذاشت .
و این کلید موفقیت زاپاتیستاها بود . درواقع متخصصان شرکت راند نیز با این تحلیل هم داستانند ، زیرا امکان پیدایش « جنگ های شبکه ای » زاپاتیستا گونه را پیش بینی کرده اند : « نیرو های انقلابی آینده ممکن است به طور فزاینده ای مرکب از شبکه های گستردۀ چند سازمانی باشند که هیچ هویت ملی بخصوصی نداشته باشند ، خود را برخاسته از جامعه مدنی بدانند و شامل گروه ها وافراد خشونت طلبی باشند که دراستفاده از تکنولوژی پیشرفته ارتباطی به اندازه استفاده از ادوات نظامی چیره دست هستند ». (کاستلز ، ۱۳۸۰، ۱۱۰ )
همچنین محیط زیست گرایان در استفاده ازتکنولوژی های جدید بخصوص اینترنت پیشرو بوده اند و آنهارا به عنوان ابزارهای سازماندهی و بسیج بکار گرفته اند . مثلا ً ائتلافی که از گروه های محیط زیستی آمریکا، کانادا و شیلی متشکل از سازمان هایی مثل دوستان زمین ، باشگاه سی یرا ، صلح سبز ، مدافعان حیات وحش ، انجمن قانون محیط زیست کانادا و سازمان های دیگر شکل گرفت که همگی علیه تصویب معاهده تجارت آزاد آمریکای شمالی [۳۰]بسیج شده بودند . آنها از اینترنت برای هماهنگ ساختن اقدامات و اطلاعات استفاده کردند ، همچنین شبکه ای دائمی ساختند که خطوط اصلی مبارزه های محیط زیستی بین المللی را در دهۀ ۹۰ در آمریکا ترسیم می کرد . ( کاستلز ، ۱۳۸۰، ۱۶۷ )
از سوی دیگر استیو بارتز در نهضت محیط زیست و ماتیو زوک در نهضت میلیشای آمریکا ، به فرایندی از قوت بخشیدن به گروه های مردمی دست یافتند که از اینترنت به عنوان ابزار اطلاعاتی ، ار تباطی و سازماندهی بهره می گیرند .( کاستلز ، ۱۳۸۰، ۴۱۹ )
جامعه مجازی :
در ورای استفاده از ارتباطات کامپیوتری برای روابط اجتماعی غیر رسمی و همچنین استفاده های ابزاری ازاین سیستم ، ناظران متوجه پدیده تشکیل جوامع مجازی شده اند . برطبق استدلال راین گلد ، جامعه مجازی ، معمولاً به معنای شبکه الکترونیکی ارتباطات متقابل است که محدوده اش را خود تعریف می کند و پیرامون علاقه یا هدف مشترکی تشکیل شده است ، گر چه دربرخی مواقع ، ایجاد ارتباط فی نفسه به هدف تبدیل می شود . چنین جوامعی ممکن است همانند سیستم های کنفرانس یا بولتن برد نسبتاً رسمی باشند، یااین که به گونه ای خود جوش توسط شبکه های اجتماعی ایجاد شده باشند که برای ارسال و دریافت پیام دریک الگوی زمانی انتخاب شده ( باتاخیر یا در زمان واقعی ) با شبکه ارتباط برقرار می کنند . (کاستلز ، ۱۳۸۰، ۴۲۰)
سیستم های یوزر نت:[۳۱]
این مفهوم برای بار اول توسط تام تراسکات و جیم الیس در سال ۱۹۷۹ مورد استفاده قرار گرفت. یوزرنت ها به کاربران امکان می دادند مقالات و یا نوشته هایی را برای گروه های خبری ارسال نمایند. یوزرنت ها دارای سرور مرکزی و اختصاصی نبودند و این موضوع آنها را از سخنگاه ها و سیستم های تالار گفتمان ها جدا می کرد. یوزرنت ها را می توان پیش زمینه ی نیوز ریدرها[۳۲] و آر اس اس فید های[۳۳] امروزی بشمار آورد . سایت هایی همچون گرو ههای گوگل [۳۴]و گرو ههای یاهو[۳۵] نیز امروزه دارای ویژگی های اصلی یوزر نت های قدیمی هستند. (قاسم زاده، ۱۳۹۰ )
سیستم های تالار گفتمان:[۳۶]
اولین سیستم تالار گفتمان در دهه ۷۰ بوجود آمد. در ابتدا چنین سیستم هایی بروی کامپیوتر های شخصی وجود داشت و کاربران برای استفاده از آن باید از طریق ارتباط دایل آپ[۳۷] توسط مودم به آن سیستم متصل می شدند. در آن زمان تنها یک نفر می توانست در یک زمان به سیستم تالار گفتمان دسترسی داشته باشد. (قاسم زاده، ۱۳۹۰ )
سرویس های آنلاین :
پس از سیستم تالار گفتمان سرویس های آنلاینی همچون کامپو سرور [۳۸]و پرو دیجی[۳۹] راه اندازی شدند. این وب سایت ها اولین تلاش ها برای دسترسی گروهی و اجتماعی به اینترنت بودند. کامپو سرور اولین شرکتی بود که برای سرویس خود یک سیستم چت راه اندازی کرد. سرویس های ارائه شده توسط این شرکت دارای هزینه هایی بود که اکثر افراد قادر به پرداخت آن نبودند.جینی [۴۰] سرویس اینترنتی دیگری بود که که توسط یکی از بخش های جنرال الکتریک [۴۱]در سال ۱۹۸۵ راه اندازی شد. این سرویس که از نوع مبتنی بر متن بوده و اولین رقیب اصلی کامپو سرور بود تا سال ۱۹۹۹ کار می کرد و یکی از اولین سرویس های اینترنتی موجود بشمار می رفت. (قاسم زاده، ۱۳۹۰ )
۳-۳-۲- ساختار شبکه های اجتماعی:
شبکه اجتماعی ساختاری اجتماعی است که از گروه هایی(که عموما فردی یا سازمانی هستند) تشکیل شده‌است که توسط یک یا چند نوع خاص از وابستگی به هم متصل اند. شبکه‌های اجتماعی در بسیاری از سطوح به کار گرفته میشوند از خانواده‌ها گرفته تا ملت‌ها و نقش مهمی در تعیین راه حل مسائل، اداره کردن تشکیلات و میزان موفقیت افراد در رسیدن به اهدافشان ایفا میکند. شبکه های اجتماعی مجازی، نسل جدیدی از وب سایتهای اینترنتی هستند. در این وب سایتها، کاربران اینترنتی حول محور مشترکی به صورت مجازی با هم جمع می شوند و جماعت های آنلاین را تشکیل می دهند. هزاران شبکه اجتماعی در اینترنت فعال هستند که هر کدام بر مبنای موضوع خاصی راه اندازی شده اند. شبکه های اجتماعی زیادی با موضوعاتی از قبیل انگیزه های حرفه ای و شغلی، دوست یابی، علایق مشترک در حوزه های مختلف(سینما،ورزش،موسیقی) زبان مشترک،ملیت مشترک،دین مشترک و غیره در فضای مجازی فعال هستند و هر کدام میلیون ها کاربر اینترنتی را جذب کرده اند. این سایتها در سالهای اخیر، جایگاه قابل توجهی در اینترنت پیدا کرده اند و به رده پربیننده ترین فضای مجازی راه یافته اند. آمارهای مربوط به رفتار کاربران اینترنتی نشان می دهد گرایش به سایتهای شبکه اجتماعی در سراسر دنیا همچنان رو به رشد است و این سایتها در دنیای آینده نقش بیشتری خواهند داشت. شبکه های اجتماعی یکی از انواع رسانه های اجتماعی محسوب می شوند. رسانه های اجتماعی در سالهای اخیر در زندگی آنلاین و آفلاین کاربران اینترنتی آنچنان تاثیرگذار بوده اند که شکل های ارتباطات اجتماعی نیز از این رسانه های جدید تاثیر پذیرفته است. (قاسم زاده، ۱۳۹۰ )
بالغ بر یک قرن است که مردم، شبکه اجتماعی مجازی را برای اشاره‌های ضمنی به مجموعه روابط پیچیده میان افراد درسیستم‌های اجتماعی در تمامی مقیاس‌ها از روابط بین فردی گرفته تا بین‌المللی مورد استفاده قرار می‌دهند. در سال ۱۹۴۵ “جان بارنز” برای نخستین بار از اصطلاح قاعده مند برای مشخص کردن الگوهایی از رشته‌ها استفاده کرد که مفاهیم را مشخص می‌کنند و به صورت رایج توسط عموم و دانشمندان علوم اجتماعی مورد استفاده قرار میگیرد : گروه‌های محدود مانند: قبایل و خانواده‌ها و طبقات اجتماعی مانند: جنسیّت و قومیت. (قاسم زاده، ۱۳۹۰ )
آنالیز شبکه‌های اجتماعی از طریق احکام نظری و روش‌ها و تحقیق‌های مربوط به آن از یک
صنعت ضمنی به معبری تحلیلی برای پارادایم‌ها تغییر یافته‌است. براهین تحلیلی از کل گرفته تا جزء؛ از ساختار گرفته تا روابط و افراد، از اخلاق گرفته تا رفتار همگی شبکه‌های سراسری را مورد بررسی قرار می‌دهند که در آنها، همه رشته‌ها شامل روابط ویژه‌ای در میان جمعیت ِ تعریف شده‌اند و یا شبکه‌های فردی را مورد بررسی قرار می‌دهند که شامل رشته‌ها یی است که افراد مشخصی آنها را دارند از قبیل انجمن‌های خصوصی. گرایش‌های تحلیلی متعددی آنالیز شبکه‌های اجتماعی را تمیز می‌دهند: هیچ فرضی وجود ندارد که گروه‌ها، بلوک‌های بنا کننده اجتماع هستند این معبر برای مطالعه سیستم‌های اجتماعی با محدودیت کمتر باز است از اجتماعات غیر محلی گرفته تا لینک‌های درون وبلاگ‌ها.آنالیز شبکه‌های اجتماعی علاوه بر سروکارداشتن با اشخاص (افراد، سازمان‌ها، ایالات) به عنوان واحدهای گسسته تحلیل، برروی چگونگی ساختار رشته‌ها که اشخاص و روابط میان آنها را تحت تاثیر قرار میدهد نیز تمرکز میکند. (قاسم زاده، ۱۳۹۰ )
۴-۳-۲- پیشرفت های مهم در شبکه های اجتماعی:
بعد از به وجود امدن اولین شبکه های اجتماعی که غالباً شبکه های دوست یابی بودند فراخور پیشرفت های تکنولوژیک در زمینه ارتباطات، شبکه های اجتماعی نیز در سال ۲۰۰۰ دستخوش تحولاتی شدند. اولین شبکه ی اجتماعی مدرن سایت دوستیابی[۴۲] است که در سال ۲۰۰۲ راه اندازی شد و امروزه نیز از آن استفاده می شود و کاربران زیادی دارد. آمار نشان داده است که ۹۰ در صد ترافیک سایت مربوط به قاره ی آسیا می باشد. هدف سایت ایجاد مکانی پر سرعت امن برای یافتن دوستان در زندگی واقعی و مجازی بود و به نوعی می توان آن را سایت دوستیابی نیز به شمار آورد. تمرکز اصلی امروزه سایت بروی بازی های آنلاین است. (قاسم زاده، ۱۳۹۰ )
های پنج [۴۳]
های پنج یکی دیگر از شبکه های اجتماعی بزرگ است که در سال ۲۰۰۳ راه اندازی گردید و دارای اعضای بسیاری است. حریم خصوصی پروفایل اشخاص در این وب سایت کمی متفاوت بوده و دارای سه درجه دوستی است. اگرچه های پنج در ایالات متحده طرفداران زیادی ندارد در آسیا، امریکای لاتین و افریقا ی مرکزی از محبوبیت بالایی برخوردار است. (قاسم زاده، ۱۳۹۰ )
لینک ادین :[۴۴]
لینک ادین در سال ۲۰۰۳ بنیان گذاری شد و یکی از شبکه های اجتماعی است که هدف اصلی تجارت را مد نظر قرار داده است. در اصل ، لینک ادین به کاربران امکان ایجاد پروفایل ( رزومه ) و برقراری ارتباط خصوصی با یکدیگر را می داد. در ادامه کار سایت ویژگی های دیگری نیز به آن اضافه شد که ، گروه ها، سخنگاه های پرسش و پاسخ، امکانات پیشرفته تر پروفایل و بروز رسانی های بلادرنگ از آن نمونه اند. (قاسم زاده، ۱۳۹۰ )
مای اسپیس[۴۵]
مای اسپیس نیز در سال ۲۰۰۳ آغاز بکار کرد و در سال ۲۰۰۶ به محبوب ترین شبکه ی اجتماعی دنیا مبدل شد. یکی از تفاوت های مهم آن با دیگر سایت های اجتماعی آن بود که به کاربران امکانات شخصی سازی ویژه ای برای پروفایل ها می داد. کاربران می توانستند در آن موسیقی و ویدئو های مورد علاقه شان را پست نمایند. (قاسم زاده، ۱۳۹۰ )
فیس بوک[۴۶]
فیس بوک ابتدا در سال ۲۰۰۴ به عنوان یک شبکه اجتماعی در هاروارد راه اندازی شد و بعدها با سرعت چشمگیری به مدارس ، مراکز آموزشی و تجاری دیگر نفوذ نموده و در سال ۲۰۰۶ از آن نیز فراتر رفت و به عنوان یک شبکه اجتماعی همگانی تا به امروز مور فیس بوک بزرگ ترین شبکه ی اجتماعی دنیا در حال حاضر حدود ۴۰۰ میلیون نفر کاربر دارد. اگر فیس بوک به جای دنیای مجازی در دنیای فیزیکی حضور داشت این تعداد جمعیت آنرا به یکی از چند کشور پرجمیعت دنیا تبدیل می کرد. به جز فیس بوک چندین شبکه ی اجتماعی دیگر نیز کاربران چند صد میلیون نفری دارند. در رده بندی برترین وب سایت های دنیا بر اساس آمار الکسا، فیس بوک در رده ی دوم قرار دارد و در لیست ۱۰۰ وب سایت برتر نام چندین شبکه ی اجتماعی دیگر نیز به چشم می خورد. فیس بوک در بسیاری از کشورها پربیننده ترین وب سایت محسوب می شود و در بیش از ۱۰۰ کشور محبوب ترین شبکه ی اجتماعی است.(قاسم زاده،۱۳۹۰ )
فیس بوک در سه سال اخیر با رشدی جهشی به چنین جایگاهی رسید و توانست سایر رقبا را در بازار شبکه های اجتماعی پشت سر بگذارد. در فاصله زمانی سال های ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۸ زمانی که کاربران در سایت فیس بوک صرف کردند رشدی ۵۶۶ درصدی پیدا کرد، این در حالی بود که زمان صرف شده در کل فضای اینترنت تنها ۱۸ درصد افزایش پیدا کرده بود. آمارهای اعلام شده از طرف گوگل نیز نشان می دهد نسبت تعداد بازدیدکنندگان مستقل از فیس بوک و سایر شبکه های اجتماعی به تعداد صفحات بازدید شده ی آنها حدود ۱۰۰ برابر است. آمار بیانگر این است که شبکه ها ی اجتماعی نه تنها به پربیننده ترین وب سایت های اینترنتی تبدیل شده اند، بلکه کاربران اینترنتی بیشتر زمان حضورشان در فضای مجازی را نیز در این وب سایت ها می گذراننددر استفاده قرار می گیرد. (قاسم زاده، ۱۳۹۰ )
۵-۳-۲-کارکرد های شبکه های اجتماعی:
استقبال از شبکه های اجتماعی از آن روست که کاربران اینترنتی می توانند برای اغلب نیازهای آنلاین خود در این وب سایت ها پاسخ مناسب بیابند. در شبکه های اجتماعی کاربران می توانند پروفایل های شخصی برای خودشان بسازند که شامل مشخصات، تصاویر، علاقه مندی ها و سایر موارد اینچنینی است. اما شبکه ای شدن این وب سایت ها از جایی آغاز می شود که هر کاربر لیستی از دوستان تهیه می کند و این پروفایل های شخصی به یکدیگر متصل می شوند. هر کاربر می تواند دوستان و آشنایانی که در همان شبکه ی اجتماعی حضور دارند را به لیست دوستان خود بیفزاید. همچنین کاربران می توانند با جست وجو در پروفایل های کاربران و مشاهده ی مشخصات آنها با افراد جدیدی آشنا شوند و لیست دوستان خود را گسترده تر کنند. اینها ابتدایی ترین امکانات شبکه های اجتماعی است و این وب سایت ها در سال های اخیر تلاش کرده اند، تا گزینه های بیشتری در اختیار کاربران خود قرار دهند. امکانی شبیه به وبلاگ ها و میکروبلاگ ها برای نوشتن مطالب کوتاه و یادداشت های روزانه و فضایی شبیه به سایت های عکس برای قرار دادن تصاویر شخصی، ایجاد فضایی شبیه به چت برای گفت وگوهای فوری میان کاربران، قابلیت ساختن اتاق های گفت وگو و صفحات هواداری شبیه به فروم های اینترنتی از جمله ساده ترین این امکانات است. شبکه های اجتماعی متناسب با نوع موضوع فعالیت شان امکانات دیگری از قبیل خبرخوان های اینترنتی، بازی های آنلاین، قابلیت آپلود کردن ویدئوها و فایل های کامپیوتری و برقراری ارتباط با سایر رسانه های شخصی را نیز در گزینه های شان دارند. بدین ترتیب می بینیم که اغلب امکاناتی را که کاربران اینترنتی پیش از این از طریق مراجعه به چندین وب سایت کسب می کردند، یک جا در شبکه های اجتماعی دریافت می کنند. پس بی دلیل نیست که کاربران بخش قابل توجهی از زمانی را که در اینترنت به سر می برند در شبکه های اجتماعی حضور دارند. (قاسم زاده، ۱۳۹۰ )
۶-۳-۲- شبکه های اجتماعی و دیپلماسی دیجیتال:
در ادبیات سیاسی، واژه دیپلماسی یا دیپلماتیک به فعالیت بین کشورها گفته می شود که در عرصه بین الملل این روابط دارای اهدافی از جمله بهبود روابط سیاسی، هم پیمانی له یا علیه کشورهای دیگر، بستن قراردادهای اقتصادی، فرهنگی، نظامی و… است. اما در سال های اخیر و با گسترده شدن فضای رسانه ها از جمله شبکه های اینترنت و ماهواره، کشورهای غربی و در رأس آن دولت آمریکا فعالیت های رسانه ای خود را در حمایت یا علیه هر کشوری که بخواهد دنبال می کند. به عنوان مثال آمریکا در فضای مجازی در حمایت از رژیم صهیونیستی سنگ تمام گذاشته و به نوعی به دنبال متقاعد کردن افکار عمومی جهان در پذیرش اشغالگران فلسطین است، یا در تخریب چهره کشورهای اسلامی و ایران به منظور نشان دادن به عنوان یک کشور تروریست بسیار فعال است، که همین فعالیت امروزه به عنوان دیپلماسی دیجیتال یا رسانه ای معروف شده است. (قاسم زاده، ۱۳۹۰ )
دیپلماسی رسانه ای واژه تقریبا جدیدی در دنیای رسانه به حساب می آید و دولت ایالات متحده آمریکا در حال حاضر پرچمدار آن محسوب می شود که بودجه های بسیار کلانی را هم در همین راستا اختصاص داده است.براساس اخبار موجود دولت باراک اوباما برای سال مالی ۲۰۱۰ میلادی مبلغ ۷۴۵ میلیون دلار برای گسترش برنامه صدای آمریکا [۴۷]و راه اندازی فیلترشکن برای ایران از کنگره این کشور درخواست کرده است. استراتژیست‌های دیپلماسی دیجیتال آمریکا تأکید می‌کنند مساله مهم دیگر این است که مسلمانان تاثیرگذار در تویتیر، فیس‌بوک و سایر شبکه‌های اجتماعی را بشناسیم و با دیپلماسی مناسبی به آنها دسترسی یافته و بگوییم که “هی، ما می‌خواهیم این پیام‌ها را به شما برسانیم، اینها پیام‌هایی هستند که ما فکر می‌کنیم با ارزش‌های شما سازگارند این همان صدایی است که شما می‌خواستید از آمریکا بشنوید. “جارد کوهن” و “الک راس” وهمکارانشان در وزارت امور خارجه امریکا از سوی “هیلاری کلینتون" که او را مادر خوانده ی دیپلماسی دیجیتال می نامند، ماموریت یافتند تا برای توسعه دمکراسی و پیشبرد اهداف ایالات متحده در خاورمیانه وکشورهای اسلامی از فناوریهای نوین ارتباطی استفاده کرده از این رو از بهار سال گذشته، راس و کوهن با سفر به کشورهایی نظیر عراق، روسیه، کنگو و هائیتی نمایندگی‌های تکنولوژی‌های مدنظر خود را در این کشورها دایر کردند. از آن زمان این سفرها که شهره شده‌اند بخشی از سیاست خارجی ایالات متحده دانسته میشوند. در این کشورها از مهندسین نرم‌افزار، کارآفرینان و … خواسته شده است تا راه‌های غیرعرفی برای توسعه دموکراسی و پیشبرد امر توسعه در کشور پیدا کنند.راس و کوهن در همین ماه های گذشته در جلسه‌ای با “فرح پندیت” نماینده ویژه وزارت امور خارجه آمریکا در امور جوامع اسلامی دیدار کردند.وی به تازگی از سفر خود به پاکستان، هندوستان، قطر و هلند بازگشته و به همراه معاون خود با راس و کوهن دیدار کرده است. به این ترتیب آنها طراح نقشه‌های وزارت خارجه آمریکا برای نفوذ در جوامع اسلامی از طریق شبکه‌های اجتماعی اینترنتی را که در قالب طرح “دیپلماسی دیجیتال"می باشند. همچنین مرکز مطالعات استراتژیک و بین الملل [۴۸]قصد دارد نشستی را با عنوان “دیپلماسی عمومی و سیاست خارجی در عصر تکنولوژی ” برگزار کند. این نشست سه شنبه ۱۳ آوریل (۲۴ فرودین) برگزار میشود و انتظار می‌رود ابزارهای ارتباطی مانند شبکه‌های اجتماعی، بویژه در عرصه فضای مجازی در این نشست مورد بحث و بررسی قرار گیرد. کارشناسان دیپلماسی عمومی آمریکا معتقدند: آمریکا سعی میکند به منظور مشارکت دادن بیشتر مردم جهان در گفتگو‌ها و بازخوردها به کمک تکنولوژی‌های ارتباطی وب ۲ و رسانه‌های جدید ارتباطی مانند سکند لایف،فیس بوک، یوتیوب و مای اسپیس اهداف خود را در عرصه دیپلماسی عمومی پیاده سازی کند. رسانه‌های جدید با ایجاد امکان تعامل متقابل امکانی که ۱۰ یا ۱۵ سال گذشته قابل تصور نبوده است؛ فرآیندهای دیپلماسی عمومی را در کشورهای هدف سامان می‌دهند. یکی از مشکلات دیپلماسی عمومی آمریکا بازاریابی است که به خاطر عدم وجود وضوح کافی در پیام است. کارشناسان دیپلماسی عمومی آمریکا معتقدند این مشکل می تواند با بهره گرفتن از تبلیغات حل شود که تکنولوژی‌های جدید می تواند این کار را تسهیل کند. (قاسم زاده، ۱۳۹۰ )
۷-۳-۲- اهمیت شبکه های اجتماعی در شکل گیری جنبش ها در جهان امروز:
شبکه های اجتماعی و نقش آنها در جهت دهی به افکار مردم موضوعی است که در دو جنبه قابل بررسی می باشد:
اولاً شبکه سازی در فضای مجازی و اینترنت . ثانیاً شبکه های اجتماعی حقیقی در جوامع.
در باب اهمیت شبکه های اجتماعی و سایت های ارتباط جمعی در فضای مجازی باید عنوان کرد که جوامع در حال توسعه ، با تغییرات فاحش در بافت اجتماعی خود مواجهند. با افزایش پرشتاب قشر تحصیلکرده دانشگاهی، روزبه روز به میزان طبقه نوظهور متوسط افزوده می شود.
پیامد ایجاد چنین طبقه اجتماعی در جوامع انسانی، تولید نخبگان جدید در سطح جامعه و تغییر در ترکیب و ساختار نخبگان قبلی می باشد. این فرایند تدریجی در بلند مدت، منجر به تغییر ذائقه ارتباطی عموم جامعه می شود. این حقیقت همان نکته اساسی توجهات طراحان جنگ نرم برای تمرکز بر فضای مجازی را تشکیل می دهد. به عبارتی دیگر با شکل گیری طبقه جدید و تحصیلکرده دراین جوامع این گروه برای دسترسی به اطلاعات و اخبار دیگر خود را محدود به رسانه های سنتی نظیر رادیو و تلویزیون و روزنامه ها نمی کنند. بلکه با بهره گرفتن از امکانات نوین نظیر اینترنت و بهره گیری از قابلیت های آن نیاز های اطلاعاتی خود را برطرف می سازند و از این رهگذرایجاد شبکه های مجازی در اینترنت فرصت بسیار مناسبی برای سازماندهی و تاثیرگذاری بر این قشر می باشد. تحقیقات نشان می دهد که سایت هایی نظیرتویتر[۴۹]،فیس بوک ویوتیوب[۵۰] در شکل دهی به اعتراضات جمعی و شبکه سازی دراجتماع به سادگی عمل می کند. همچنین فیس بوک نقش مهمی در جمع آوری کمک و حمایت برای معترضین دارد. (سلطانی ، ۱۳۸۹)
۵-۲- چارچوب نظری تحقیق :
در انتخاب چارچوب نظری تحقیق برآن هستیم که در خصوص جنبش های اجتماعی ، اینترنت و نگرشهای حاکم بر آن را دسته بندی نموده و چشم اندازهای آنان را در رابطه با توصیف وضعیت تاثیر پذیری جنبش های مردمی جوامع عربی بویژه کشور های مصر و تونس نشان دهیم. بر این اساس در چارچوب نظری این تحقیق، با عنایت به وجود عناصر ذکر شده در نظریات متفکرین مختلف؛ بر آنیم از سه اصل مو جودیت جنبش اجتماعی آلن تورن جامعه شناس بر جسته فرانسوی در زمینه رویکرد جامعه مدنی استفاده کرد و در زمینه رویکرد رفتار گرایی از نظریات نیل اسملسر و شش شرط جنبش اجتماعی او بهره برد . سپس از نظریات چارلز تیلی در زمینه رویکرد نهادی و چهار نظریه دو ناتلا دلا پورتا و ماریو دیانی برای فهم بیشتر استفاده خواهد شد .
اما مساله ای که ذکر آن در اینجا ضروری است اینکه سنخ شناسی جزئیات مربوط به اینترنت و جنبش اجتماعی در این دو کشور هرگز کامل نبوده و نمی تو اند تصویر چند پهلو و تنوع این جنبش ها را در تمامی کشورها و فرهنگها پوشش دهد. بهر حال علیرغم مسائل مطرح شده چیزی که سنخ شناسی و مقوله بندی های یاد شده را واجد کاربرد می سازد، جنبه های تحلیلی آنهاست.
