۳-۱۱- مقایسه توالی نوکلئوتیدی نژادهای PVYبا توالی مشابه در سایر جدایه های موجود در بانک ژن ۳۸
فصل چهارم: ۴۲
۴۳
۴۴
۴۶
۴۷
۵۲
۵۲
۵۴
فصل پنجم ۵۵
۵۸
۵۹
فهرست منابع و ماخذ ۶۱
منابع انگلیسی: ۶۴
فهرست جداول
جدول شماره ۳-۱- مواد لازم در مخلوط واکنش ترانویسی معکوس (RT)……………………………………….44
جدول ۳-۲- توالی و موقعیت آغازگرهای مورد استفاده در این تحقیق…………………………………………………………۴۵
جدول شماره ۳-۳- مواد لازم در واکنش PCR…………………………………………………………………………….46
جدول شماره ۳-۴- چرخهی دمایی آزمون واکنش زنجیره ای پلیمراز………………………………………………۴۷
جدول ۳-۵- مواد لازم و مقدار هر یک از آنها برای تهیه محلول پایه PCR………………………………………………….47
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
جدول۳-۶ جدابههای ویروس وای سیبزمینی که CP آنها مقایسه شده است………………………………………………۴۹
جدول ۴-۱- فراوانی ویروس Y سیب زمینی در کل نمونهها به تفکیک منطقه نمونه برداری…………………………..۵۵
فهرست اشکال
شکل ۲-۱- الف- ساختار فیزیکی (رشتهای خمشپذیر) (بینام، ۲۰۰۹). ب- تصویر شماتیک از اجزاء ژنوم PVY………………………………………………………………………………………………………………………………………….26
شکل۳-۱- علائم ویروس Y سیب زمینی برروی سیب زمینی( الف-نکروز رگبرگ، ب-روشنی رگبرگ)……………………………………………………………………………………………………………………………………..۳۸
شکل ۳-۳- مرحله کاشت گیاهان گلخانهای……………………………………………………………………………………۴۳
شکل ۴-۱- موزاییک و زردی ایجاد شده توسط ویروس Y سیب زمینی……………………………………………..۵۳
شکل ۴-۲- علائم موزائیک در اثر PVY بر روی برگ سیب زمینی…………………………………………………….۵۳
شکل ۴-۳- علائم ایجاد رگبرگ روشنی ونکروتیک بوسیله ویروس Y سیب زمینی بر روی سیب زمینی..۵۴
شکل ۴-۴ نتایج تست سرولوژیک نمونه های آلوده به pvy درسطح مناطق مختلف استان…………………..۵۵
شکل ۴-۵- نکروز و موزائیک برروی گیاه توتون رقم سامسون بوسیله تلقیح PVY……………………………..56
شکل ۴-۶- ایجاد موزائیک و بوسیله ویروس Y سیب زمینی…………………………………………………………….۵۷
شکل ۴-۷- ایجاد نکروز رگبرگ بوسیله PVY ……………………………………………………………………………….57
شکل ۴-۸- نتایج آزمون PCR در ژل آگارز ۱% با بافر TBE. سمت چپ: مارکر DNA. چاهک آلوده به PVY. قطعه ای به اندازه ۹۹۰ نوکلئوتید تکثیر شده است…………………………………………………………………..۵۸
شکل۴-۹- دندروگرام (درختواره) حاصل از گروهبندی ایزولههای توالییابی شده در این آزمایش به همراه ایزولهها و استرینهای ایرانی موجود در بانک ژن که به روش Parsimony Maximum-در نرم افزار MEGA5 به دست آمده است……………………………………………………………………………………………….۵۹
شکل۴-۱۰- دندروگرام (درختواره) حاصل از گروهبندی ایزولههای توالییابی شده در این آزمایش به همراه ایزولهها و استرینهای ایرانی و جهان موجود در بانک ژن که به روش Parsimony Maximum-در نرم افزار MEGA5 به دست آمده است……………………………………………………………………………………..۶۰
شکل ۴-۱۱- جدول بیشترین درصد تشابه جدایههای مورد بررسی با نژادهای اصلی PVY در دنیا…………۶۳
چکیده
یکی از عوامل محدود کننده کشت سیب زمینی در استان گلستان، بیماریهای گیاهی میباشند که مهمترین آن ویروسها می باشند و در بین آنها، ویروس PVY) Potato virus Y )از مخربترین آنها میباشد. این ویروس بسیاری از گونه های خانواده سولاناسه به علاوه بیش از ۶۰ گونه گیاهی دیگر را آلوده می کند. علائم این ویروس برحسب استرین و رقم سیب زمینی کاملاً متفاوت است. به طور کلی PVY دارای سه نژادPVYN, PVYC, PVYO در ایران گزارش شد. به منظور تعیین استرینهای این ویروس در سال زراعس ۱۳۹۱ تعداد ۱۷۰ نمونه از ۸۰ مزرعه سیب زمینی استان گلستان (گالیکش، مینودشت، آزادشهر، رامیان، دلند، قرق، فاضل آباد، علی آباد، گرگان و کردکوی) گرفته شد. نمونه ها با روش سرولوژیک الیزای غیرمستقیم با آنتی سرم PVY تست شدند، و نمونه هایی که در این تست مثبت بودند روی گیاه محک مایه زنی گردید و قسمتی از این نمونه های مثبت، با کیت Capture mRNA، به دام اندازی RNA ویروس صورت گرفت. RNA به دام افتاده در واکنش رونویسی معکوس تبدیل به cDNA گردبد.، جهت تکثیر cDNAی تولید شده، واکنش PCR انجام شد. محصول نهایی PCR، به منظور تعیین ترادف به شرکت ماکروژن کره جنوبی ارسال و تعیین ترادف گردید این ترادفها با ترادف سایر جدایه های PVY موجود در بانک ژن توسط برنامه Clustal X همردیف سازی و مقایسه شد و مشابهت نوکلئوتیدی و آمینو اسیدی بین آنها در برنامه MegAlign محاسبه شد. درخت فیلوژنتیکی حاصل از همردیف سازی ترادفها توسط برنامه MEGA5 به روش Neighbor-joining با متد Kimura-2 بدست آمد و به وسیله نرم افزار Treeview ارزیابی شد. نتایج این تحقیق نشان داد که از بین ۱۷۰ نمونه، تعداد نمونه آلوده به ویروس بودند که سه نژاد PVYN, , PVYO ،PVYWilga برای اولین بار در این استان روی میزبان مذکور گزارش می شود. همچنین آنالیزهای فیلوژنتیک ناحیه CP جدایه های مورد بررسی در این تحقیق نشان داد که نژاد PVYN با ۰۳/۶۴ درصد پراکنش به عنوان نژاد غالب در مزارع سیب زمینی استان گلستان شیوع داشته اما نژاد PVYC در این استان مشاهده نشد. همچنین نتایج نشان داد که منطقه کردکوی با ۵۴.۸ درصد فراوانی آلودگی بیشترین میزان آلودگی را به PVY در بین مناطق دیگر در سال زراعی ۹۱ نشان داد. نتایج مقایسه ترادف ناحیه ژن پروتئین پوششی نشان داد که جدایه های گرگان و آزادشهر شباهت بیشتری (۹۹تا۹۷درصد) به یکدیگر داشتند اما جدایه مینودشت، گالیکش، کردکوی در زیر گروه علی آباد قرار گرفته اند. جدایه های گزارش شده از کرمان با جدایه های گلستان هم گروه شده اند که بیانگر رابطه نزدیک فیلوژنتیکی بین آنهاست. به دنبال آن بترتیب جدایه های خراسان، اصفهان، اردبیل، ، شیراز (نژاد بوشهر) نزدیک تر بوده اند. جدایه های زنجان و اردبیل در گروه جداگانه ای قرار گرفته اند که دارای شباهت بیشتری به جدایه ای از اردبیل ارزیابی شده است. در دندروگرام مربوط به مقایسات جدایه های ایران با سایر کشورهای دنیا نتایج نشان داد که جدایه های گلستان با جدایه های کرمان هم گروه بوده، که شباهت نزد یکی با جدایه های آلمان، کانادا و آمریکا داشته اند. که بیانگر رابطه ژنتیکی بالا(۹۴% شباهت ژنتیکی) میباشد. همچنین نتایج نشان داد که تنوع ژنتیکی بین جدائیه ها که با روش حداکثر درستنمایی۱ در نرم افزار BioEdit نسبت جایگزینی انتقالی به جایگزینی متقاطع۲ به دست آمد برابر ۰۸/۱می باشد. بنابراین می توان گفت جهش های صورت گرفته در ژنوم ویروس مذکور از روند مشخصی پیروی می کند.
فصل اول
مقدمه وکلیات
مقدمه:
ویروسها موجوداتی بسیار کوچک و غیر قابل رویت با میکروسکوپهای معمولی (نوری) هستند که تنها در سلولهای زنده تکثیر می یابند. حدود ۵۰ سال قبل، اولین ویروسها جدا شده و خصوصیات شیمیایی آنها تعیین گردید. آنها ویروسهای واگیر دار گیاهان بودند. همزمان، بحثهای زیادی در خصوص تعلق این عوامل به دنیای زنده یا غیر زنده مطرح گردید. در خلال ۳۰ سال اخیر، به کمک کاربرد مفاهیم و روش های زیست شناسی مولکولی، کاملا مشخص شده است که ویروسها قسمتی از جهان زنده می باشند. در واقع ویروسها، انگلهای اجباری بسیار کوچکی هستند که دارای یک تا چند صد ژن می باشند. این ژنها مانند ژنهای سلولی می توانند جهش یافته و تکامل یابند ( پوررحیم و همکاران، ۱۳۸۱). خانواده Potyviridae جزو مهمترین گروه های ویروسی بیماریزای گیاهی و یکی از بزرگترین آنها است .در میان پوتی ویروسها[۱]، ویروسوایسیبزمینی (PVY)[2] به عنوان یکی از مخربترین بیمارگرهای توتون، سیب زمینی، گوجه فرنگی و فلفل محسوب میگردد، ). به طوری که در برخی موارد،با توجه به سویه ویروس،رقم سیب زمینی و شرایط آب و هوایی منطقه،ویروس Y سیب زمینی می تواند بین ۴۰-۷۰ درصد خسارت وارد نماید(Beemster&De Bokx. 1987). براساس عکس العمل گیاهان معرف و قدرت انتقال توسط شته ویروس Y سیب زمینی به سه گروه نژادی (PVYo,PVYn, , PVYc) تقسیم شده است(De bokx & Huttinga, 1981). علاوه بر اختلاف در عکس العمل تعدادی از میزبانهای معرف، شته ها دو سویه PVYo و PVYn را به طریق ناپایا (Nonpersistent) انتقال می دهند، در حالیکه سویه های گروه PVYc با شته منتقل نمی شوند (Beemster & De Bokx, 1987). در سالهای اخیر بیشترین فعالیت های تحقیقاتی در زمینه کنترل بیماریهای ویروسی شامل اصلاح رقمهای ایمن یا مقاوم با روشهای کلاسیک ژنتیکی، کنترل ناقلین با بهره گرفتن از راهبردهای مختلف، تولید بذور و اندامهای رویشی ازدیادی عاری از ویروس و تولید گیاهان تراژنی است که حامل ژنهای ویروسی هستند و موجب بروز مقاومت در برابر ویروس میگردند (پوررحیم و همکاران، ۱۳۸۱).). اساس هر انتخاب یا برنامه بهنژادی، وجود تنوع ژنتیکی در بین گیاهان یک گونه در واکنش به یک ویروس خاص است و در مورد بسیاری از ویروسهای گیاهی که اهمیت اقتصادی دارند، می تواند مورد استفاده قرار گیرد (جعفرپور، ۱۳۸۲).
۱-۱- سیبزمینی
۱-۱-۱- تاریخچه سیبزمینی
سیب زمینی یکی از مهمترین محصولات زراعی جهان میباشد، به طوری که تولید آن د ر سال ۲۰۰۰ حد ود ۳۲۱ میلیون تن غده تر از ۶میلیون هکتار بوده است سیبزمینی یکی از گیاهان مهم در بین محصولات زراعی جهان است. جنبه ی تغذیه ای،اجتماعی و اقتصادی این گیاه مهم طی سال های اخیر این گیاه .(, جالب و قابل توجه بوده است ( ۱۹۸۵) بیش از ۲۰۰ سال است که در ایران کشت می گردد مبدا و منشا سیب زمینی در آمریکای جنوبی و مرکزی است ،ارتفاعات آند ،بولیوی،پرو و شیلی اولین مناطقی بودند که سیب زمینی در آنها کشت میشده است،سیب زمینی برای اولین بار توسط اسپانیائیها به اروپا آورده شد واز طریق اسپانیا و ایرلند به سایر قسمت های آن نیز راه یافت،سیب زمینی برای اولین بار در زمان فتحعلی شاه قاجار از آمریکا وارد ایران شد.امروزه سیب زمینی در تمام کشور های جهان کشت میشود،این گیاه از محصولات غده ای است که نقش مهمی در تغذیه مردم جهان دارد ،غده ی سیب زمینی دارای کربو هیدرات زیادی میباشدو این گیاه چهارمین گیاه زراعی از نظر مقدار تولید بعد از گندم،ذرت و برنج است که در ۱۰۰گرم از غده ی آن حدود ۷۵گرم آب ۲۱ گرم کربوهیدرات حدود ۲ گرم پروتوئین و مقداری هم ویتامین ها و املاح میباشد،در سیب زمینی مقدار زیادی ویتامینهای c،B1،B2وAوجود دارد . ماده ی دیگری که در سیب زمینی وجود دارد سولانین میباشد که سولانین یک ماده ی سمی است ،مقدار ماده ی سمی سولانین نسبت به ارقام مختلف متفاوت بوده که در غده های سبز سیب زمینی مقدار آن بیشتر است،که خوردن ممکن است موجب مسمومیت شود. امروزه در ایران استانهای اردبیل،اصفهان،همدان ،آذربایجان شرقی و خراسان و فارس مهمترین تولید کننده ی سیب زمینی آبی و استانهای مازندران،گیلان گلستان مهمترین از نوع کشت دیم میباشند .
۱-۱-۲- گیاهشناسی
سیب زمینی با نام علمی(Solanum tuberosum) گیاهی است یکساله از تیره گوجه فرنگی(Solanaceae) که برای استفاده از غده زیرزمینی آن کشت می گردد. جنس Solanum دارای گونه های زیادی بوده ولی تنها گونه tuberosum و تعداد بسیار محدود دیگری هستند که تولید غده می نمایند .قسمت هوایی این گیاه در اثر سرمای زمستان خشکیده و از بین می رود . ولی غده های باقی مانده در خاک می توانند در بهار سال بعد جوانه زده و گیاه جدیدی را تولید نماید. بنابراین سیب زمینی از نظر ساقه های زیرزمینی که در انتهای آنها غده ها تشکیل می شوند، گیاهی است دائمی؛ ولی از نظر ساقه های هوایی و برگ ها یکساله است ،ارتفاع بوته علفی ولی ایستاده سیب زمینی به ۶۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر می رسد و طول دوره رشد آن ۳ الی ۶ ماه می باشد.مشخصه سیب زمینی وجود ساقه خزنده زیرزمینی به طول ۵ تا ۴۵ سانتیمتر است که از گره های پایینی و زیر خاک ساقه های هوایی منشاء می گیرد. این ساقه های خزنده زیرزمینی دارای برگ های کوچک و فلسی شکل است. و چنانچه در معرض نور قرار گیرد به ساقه های هوایی تبدیل می گردد. راس هر ساقه های خزنده زیرزمینی متورم گشته و به غده سیب زمینی تبدیل می گردد. پس هر غده سیب زمینی ساقه ای تغییر شکل یافته است که جوانه های جانبی آن در نقاط فرو رفته ای به نام چشم متمرکز گردیده است.هر چشم سیب زمینی دارای حداقل۲تا۳ جوانه ساقه است که به وسیله فلس هایی احاطه گشته است. جوانه های ساقه با قرار گرفتن در شرایط مساعدی از رطوبت و حرارت رشد نموده و هر جوانه تولید یک ساقه هوایی می نماید. ساقه های هوایی سیب زمینی ضخیم، مستقیم و زاویه دار بوده و تولید شاخه های جانبی زیادی می کند. برگ های سیب زمینی در ابتدا ساده ولی در مراحل رشد بعدی به صورت مرکب بوده که به طور متناوب بر روی ساقه قرار گرفته است کرکدار و دارای تعداد زیادی برگچه با اندازه های مختلف می باشد. بوته ای که از غده سیب زمینی به وجود می آید دارای ریشه ای افشان و نابجاست که ممکن است تا عمق بیش از یک متر در خاک نفوذ کند گل های سفید، قرمز یا ارغوانی سیب زمینی با دمگل های بلند به طور متراکمی در انتهای ساقه و با گل آذین گرزن دیده می شود. تعداد گل در گیاه متفاوت است در بعضی از واریته ها گل ها قبل از عمل لقاح می ریزند، در صورتی که در برخی دیگر عمل لقاح صورت گرفته منجر به تولید میوه و بذر می گردد. .کاسه گل از پنج کاسبرگ بهم جوش خورده با پنج لب تشکیل شده و به رنگ سبز و کرکدار می باشد . جام گل از پنج گلبرگ بهم جوش خورده با پنج لب تشکیل یافته است . پنج پرچم در قاعده بهم جوش خورده وتخمدان را در برمی گیرند . میله پرچمها کوتاه وکیسه های گرده طویل می باشند . دانه های گرده از سوراخی که در انتهای کیسه گرده بوجود می آید آزاد می شوند .تخمدان زیرین سیب زمینی از دو برچه با یک خامه بلند و یک کلاله دو شاخه تشکیل شده است . میوه رسیده یک سته شبیه گوجه فرنگی کوچکی و به رنگ سبز است که بندرت تحت شرایط زراعی تشکیل می شود . سیب زمینی گیاهی آنوتتراپلوئید ولی خود گشن است . بعضی ارقام به دلیل نرعقیمی تولید بذر نمی کنند وگلها در آنها ریزش می یابند غده بندی هورمون لازم برای تحریک و شروع غده بندی در برگ ها و تحت تاثیر روزهای کوتاه تولید می شود. هر چه رقم دیر رس تر باشد نسبت به طول روز حساس تر و غده بندی آن در روزهای بلند تر به تاخیر بیشتری می افتد. غده بندی در کشت پاییزه سیب زمینی و تحت روزهای کوتاه ممکن است قبل از گلدهی آغاز گردد.زمان غده بندی و تقدم و یا تاخیر آن نسبت به گلدهی در کشت بهاره سیب زمینی به حساسیت رقم نسبت به طول روز برای غده بندی و گلدهی بستگی دارد. معمولا گلدهی و غده بندی در ارقام زود رس تحت شرایط کشت بهاره به طور تقریبا همزمان اتفاق می افتد. علاوه بر رقم و طول روز، عوامل دیگری مانند پایینی حرارت، شدت نور بالا و کمبود ازت موجب تحریک پیدایش غدد و زود رسی می شود . عوامل اخیر موجب فراوانی مواد فتوسنتزی برای ذخیره شده و از طریق تحریک تجمع قند در راس ساقه خزنده بر نشکیل غدد تاثیر می گذارد. سازگاری : سیب زمینی گیاهی سرما دوست وحساس به گرما است که رشد خوبی در دمای شبانه روزی حدود ۱۸ تا ۲۰ درجه سانتی گراد دارد . شروع رشد جوانه در دمای ۷تا۹ درجه سانتی گراد به کندی آغاز می شود ،در دمای ۱۸ درجه سانتی گراد در حداکثر است ودر دمای ۶ درجه سانتی گراد متوقف می شود . دمای مناسب خاک برای شروع غده دهی ۱۶ تا ۱۹ درجه سانتی گراد است . با افزایش دمای خاک به بیش از ۲۰ درجه سانتی گراد از سرعت رشد غده کاسته می شود و رشد غده در دمای خاک حدود ۳۰ درجه سانتی گراد یا بیشتر عملاً متوقف میگردد . زیرا مصرف کربوهیدراتها برای تنفس ورشد رویشی بیش از میزان فتوسنتز می باشد .میزان پوسیدگی ساقه و سوختگی داخل غدد در دماهای بالا افزایش می یابد . سیب زمینی به یخبندان نیز حساس است . اندامهای رویشی از دمای ۲- درجه سانتی گراد یا کمترآسیب می بینند . سرمازدگی غدد ممکن است به دلیل کشت دیر هنگام وبا تاخیر در برداشت در نواحی سرد اتفاق افتد سیب زمینی از نظر گل دهی گیاهی روز بلند واز نظر غده بندی گیاهی روز کوتاه بشمار می رود . روزهای کوتاه باعث تولید استولن های کوتاه می گردد ،شدت نور زیاد برای غده دهی زود هنگام مناسب است و موجب افزایش عملکرد ودرصد ماده خشک غده می شود . اما شدت نور خیلی زیاد می تواند موجب تنش رطوبتی ، زودرسی وکاهش عملکرد گردد . سیب زمینی به بافت خاک ،وجود سنگ ریزه و خرده سنگ و کلوخه خاک حساس است . خاکهای سبک تا متوسط ظرفیت آبگیری کمی دارند ،اما بهتر گرم می شوند وبرداشت محصول در آنها آسان تر است . سیب زمینی حساسیت زیادی به pH خاک ندارد و در محدوده pH حدود ۶ تا ۷.۵ بخوبی رشد می کند . سیب زمینی از گیاهان حساس به شوری خاک محسوب می شود در خاکهای شور ، رنگ برگها تیره شده و حاشیه آنها می سوزد سیب زمینی به فراوانی بر درخاک حساس است . سیب زمینی به تنش رطوبتی ،بخصوص از مرحله شروع غده بندی تا شروع زرد شدن برگها حساس است . بیشترین حساسیت به تنش رطوبتی در اواسط دوران رشد غده و حدود ۳تا۶ هفته پس از شروع غده بندی مشاهده میگردد. تولید دیم سیب زمینی در شرایطی که پیش از ۱۰۰میلی متر باران سالیانه با توزیع مناسب وجود داشته باشد انجام میگیرد… دوره رسیدگی در ارقام زود رس به حداقل ۳ ماه و در ارقام دیر رس تا ۶ ماه می رسد. انتخاب گروه رسیدگی مناسب برای هر ناحیه می بایستی با توجه به تاریخ کشت و طول فصل رشد موجود انجام می گیرد.
ارقام سیب زمینی ظاهراً ایرانی که به نام های اسلامبولی، باسمنج، اقلید، پشندی، و… در نقاط مختلف کشور کشت می گردد، از تکثیر غددی به دست آمده است که از نقاط مختلف دنیا به کشور وارد و تحت تاثیر موتاسیون، انتخاب طبیعی و انتخاب فردی دچار تغییرات و ناخالصی گشته است. از این ارقام که تا حدی خلوص دارند میتوان اسلامبولی و باسمنج را نام برد. از مهم ترین ارقام خارجی می توان آلفا و کوزیما را نام برد.
۱-۱-۳- دما :
در دما های بالا میزان تنفس از مقدار فتوسنتز بالاتر می رود، این مسئله باعث کندی جذب نشاسته در رأس استولون می شود. در دما های پائین تر غلظت کربوهیدرات انتقال یافته به رأس استولون افزایش می یابد. بطور کلی بیشترین مقدار محصول هنگامی حاصل می شود که میانگین دمای روزانه °C ۲۱باشد. تحقیقات ونت ۱ در سال ۱۹۵۷ نشان داد که در دمای پائین شب، هورمون های القاء غده دهی در برگ ها تولید می شوند و به رأس استولون انتقال می یابند و نیز در این شرایط تنفس به کندی صورت می گیرد که این خود باعث افزایش ذخیره سازی نشاسته در غده می شود. اگرچه سیب زمینی محصول فصول خنک سال می باشد، ولی این گیاه نسبت به سرمای شدید و یخبندان به شدت حساس است و در دمای °C ۲- غده یخ می زند و کاملاً از رشد باز می ایستد. میزان رشد جوانه ها از غده های بذری به دمای خاک بستگی دارد. رشد جوانه ها در دمای °C۶بسیار کند اتفاق می افتد، این رشد در دمای °C ۹به آهستگی صورت می گیرد و تقریباً در °C ۱۸بالاترین میزان خود را خواهد داشت.(آگوستو و همکاران ۲۰۰۶( دمای مناسب خاک برای تولید غده °C ۱۹ – ۱۶می باشد. چنانچه دمای خاک به بیش از °C ۲۰برسد رشد غده کاهش پیدا خواهد کرد و دما های بیش از °C ۳۰باعث توقف رشد غده ها خواهد شد. بطور کلی تعداد غده های تولید شده در دما های پائین تر نسبت به دما های بالاتر بیشتر است، چراکه دماهای بالاتر باعث رشد بیشتر غده ها و افزایش حجم آنها می شود. در فصول رشدی که دمای هوا بیش از ۳۰ روز بیش از ۳۵ باشد رشد غده (عملکرد) و کیفیت محصول به شدت کاهش می یابد.
۱-۱-۴- خاک و کود
