۳-۲-۱ متن مصاحبهنامه:
-
- تجربه ها و روابط شکلدهندهی زندهگی:
-
- با تأمل بر روی زندهگی خود، میتوانید زندهگیتان را از کودکی تا بهحال به چند دورهی عمده تقسیم کنید و راجعبه آنها توضیح دهید؟ این تقسیمبندی میتواند بر اساس تجربه های مهمی که داشتهاید، یا اتفاقات چشمگیر و جریانهای تأثیرگذاری که با آنها مواجه بودهاید و بهطور کلی هر آنچه که باعث تغییر جهت در زندهگیتان یا تغییر نگاهتان به زندهگی باشد، صورت پذیرد[۹۹].
-
-
-
- آیا روابطی داشتهاید که بر رشد شما بهعنوان یک شخص أثرگذار بوده باشد؟ این روابط صرفن به افراد و گروههایی محدود نمیشود که شما شخصن با آنها در ارتباط بودهاید. برای مثال میتواند رابطه شما با نویسندهی کتاب خاصی باشد که بهواسطهی أثراَش از او تأثیر پذیرفتهاید[۱۰۰].
( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
-
-
-
- در حال حاضر کدام روابط از نظر شما در زندهگیتان مهم است؟ برای مثال روابط صمیمی غیرخانوادهگی، خانوادهگی یا روابط کار.
-
- الف) آیا شما شکستها، بحرانها و رنجهایی را تجربه کردهاید که زندهگیتان را بهنحو خاصی تغییر داده باشد یا رنگ خاصی به آن زده باشد؟[۱۰۱] ب) در چنین مواقعی بر شما چه میگذرد؟ چهگونه با این سختیها کنار میآیید؟ این تجربه ها چه تأثیری بر روی شما و نگاهتان به زندهگی میگذارند؟[۱۰۲]
-
- آیا لحظات لذت، وجد، تجربه های اوج و شور خاصی داشتهاید که به زندهگیتان شکل داده باشد یا تغییرش داده باشد؟ برای مثال، در طبیعت؛ در تجربه های عاطفی، عاشقانه یا عارفانه و یا در ارتباطی الهامبخش و شورانگیز[۱۰۳].
-
- زندهگی دینی و جنبه های آن:
-
- میتوانید بهطورکلی راجعبه وضعیت دینداری خانوادهتان توضیح دهید؟ دین در خانواده شما چه جایگاهی دارد؟
-
- آیا خود شما بهلحاظ وضعیت دینداری با خانوادهتان همراه هستید یا خیر؟ میتوانید در این زمینه توضیح دهید؟[۱۰۴]
-
- میتوانید اعتقادات، ارزشها و نگرشهایی که در راهنمایی و راهبری زندهگیتان مهماند را توصیف کنید؟[۱۰۵]
-
- این اعتقادات و ارزشها چه منافعی برای شما در بر دارد؟[۱۰۶]
-
- در گذشته چه تصوری از “خدا” در ذهن داشتید؟ این تصور در دوره های مختلف زندهگیتان چه تغییری کرده است؟ اکنون خدا برای شما چه کسی یا چه چیزی است و چه جایگاهی دارد؟[۱۰۷] (fowler, streib & keller, 2004: 37).
-
- وقتی که خدا را میپرستید چه احساسی دارید؟
-
- خواندن دعا در زندهگی دینیتان چه جایگاهی داشته یا دارد؟ معمولن چه وقتهایی و تحت چه شرایطی دست به دعا برمیدارید؟ در آن لحظه چه حسی دارید؟ آیا در میزان یا کیفیت دعا کردنتان از گذشته تا بهحال تغییری رخ داده است؟ اگر پاسخ مثبت است تحت چه شرایطی این تغییر رخ داد؟
-
- در گذشته نگاهتان نسبت به مرگ، زندهگی پس از مرگ، بهشت و جهنم و… چه بود؟ اکنون چه نگاهی نسب به این مسأله دارید؟ (در صورت بروز تغییر پرسیده شود) گویی تغییری در دیدگاه شما در این زمینه رخ داده است، این تغییر تدریجی بوده یا ناگهانی؟ چهطور اتفاق افتاد؟
-
- در فرهنگ دینی از گناه و ثواب زیاد صحبت میشود و کارهایی را به عنوان گناه معرفی میکنند که اگر فرد آنها را مرتکب شود در دنیا و آخرت مجازات می شود، شما چه نظری دربارهی گناه دارید، چه کارهایی را گناه میدانید؟ احساس و نظرتان در این زمینه چه تغییری کرده است؟
-
- تا کنون راجع به این پرسش رایج که جهان از کجا آمده و به کجا میانجامد اندیشیدهاید؟ اینکه هدف از زندهگی انسان بر روی زمین چه میتواند باشد؟ «از چه زمانی» با چنین پرسشهایی مواجه شدید و چه پاسخها یا چه احتمالهایی را برای پاسخ به پرسشهایی از این قبیل در نظر میگرفتید؟ اکنون چهگونه به این پرسشها پاسخ میدهید؟
-
- در حال حاضر احساس میکنید که زندهگیتان معنایی دارد؟ چه چیزی زندهگی را برایتان معنادار میسازد؟
-
- چه زمانی دربارهی اعتقاداتتان بیشترین شک و تردید را روا داشتید؟ این تشکیک بیشتر در چه مواردی بود؟
-
- الف) تا کنون برایتان پیش آمده است که به غایت ناامید و دلسرد شوید؟ لحظاتی که در آن احساس کنید زندهگیتان هیچ معنا و هدفی ندارد. ب) در این لحظات تحت چه فشارهایی (اقتصادی، عاطفی و…) بودهاید؟ ج) در چنین مواقعی چه چیزی امیدتان را حفظ میکند یا تجدید-اَش میکند؟[۱۰۸]
-
- وقتی که دربارهی آینده نامعلوم میاندیشید، چه چیزی سبب میشود که شما احساس نگرانی یا ناآرامی نکنید؟
-
- الف) تا کنون تمایلات و ترجیحاتی مبنی بر گرویدن به دیگر ادیان را از سر گذراندهاید؟ تابهحال به سرتان زده است که بخواهید دین خود را عوض کنید حتا اگر هیچوقت عملا اقدام به این کار نکرده باشید؟ ب) در آن لحظه چه چیزی شما را به سمت تغییر دین سوق میداد؟
-
- با معنویتهای نوپدید، عرفانهای نوظهور یا آموزههای معنویای نظیر مراقبه (مدیتیشن) و تعالی، ریکی، TM، یوگا، عرفان حلقه و… تا چه اندازه آشنایی دارید؟ ب) تاکنون برایتان پیش آمده که در چنین جمعهایی شرکت کنید یا از آموزه ها و تعالیم آنها پیروی کنید؟ آیا اصلا چنین علاقه و گرایشی به این امور داشتهاید یا دارید؟
-
- الف) محرمات و ممنوعیتها در زندهگی اولیهتان کدام بودند؟ چهقدر شما با آنها یا بر منوال آنها زندهگی کردید؟ ب) آیا میتوانید مشخص سازید که چهقدر این ممنوعیتها در زندهگیتان تغییر کرده است؟ ج) اکنون این ممنوعیتها کداماند؟
-
- از کودکی به ما آموزش دادهاند که به اموری نظیر صداقت، کمک به نیازمندان، وفای به عهد، احترام به بزرگترها و… پایبند باشیم و از اموری نظیر دزدی، دروغ، خیانت، حسادت، غیبت و… دوری کنیم. توجیه شما در زندهگی اولیهتان برای پایبندی به این امور چه بود؟ چهگونه به پایبندی به این امور قانع میشدید؟ ب) چه زمانی نظر شما راجع به چنین آموزههایی و دلیلتان برای پایبندی به آنها تغییر کرد؟
-
- الف) میتوانید راجع به اخلاقیاتی که اکنون به آن پایبندید، توضیح دهید؟ توجیه شما برای پایبندی به این امور چیست؟ چه چیزی شما را ملزم به رعایت این اخلاقیات میکند؟
-
- تاکنون به سفرهای زیارتی رفتهاید؟ این سفرها چه تأثیری بر شما بهعنوان یک فرد دیندار داشتهاند؟
-
- آیا در مراسم عزاداری ویژهی امامان شیعه و جمعهایی از این قبیل شرکت میکنید؟ دلیل شما برای شرکت / عدم شرکت در چنین مراسمی چیست؟ در گذشته نگاهتان نسبت به این عزاداریها چهگونه بود؟ (در صورت تغییر دیدگاه پرسیده شود) نگاهتان از چه زمانی و بنا به چه علتی تغییر کرد؟
-
- اخیرن برایتان پیش آمده که برای رفع مشکل خاصی به امامان شیعه متوسل شوید؟ قبلن چهطور؟ نگاهتان نسبت به امامان شیعه چه تغییری کرده است؟
-
- تا کنون برایتان پیش آمده که پارهای از اعمال دینی یا امور شرعی را ترک کنید و یا آنها را نامنظم انجام دهید؟ این وضعیت اغلب تحت چه شرایطی پیش میآید و شامل چه مواردی میشود؟ توجیه شما برای ترک یا انجام نامنظم این امور چیست؟
-
- هنگامی که به سن تکلیف رسیدید و اولین نماز واجب خود را خواندید، به یاد دارید؟ در آن هنگام چه احساسی داشتید؟ نماز برای شما چه معنایی داشت؟ در شکلگیری این عقیده چه کسی/ چیزی بیشترین تأثیر را داشت؟ ب) تا چه هنگام این نوع نگاه به نماز را حفظ کردید؟ چه زمانی و تحت چه شرایطی نگاهتان نسبت به نماز تغییر کرد؟ و چه چیزی باعث این تغییر شد؟ چه زمانی و تحت چه شرایطی بیشترین فاصله را از نماز گرفتید؟
-
- اکنون دیدگاهتان نسبت به نماز چیست؟ آیا خدا را عبادت میکنید؟ یا بهطور معمول با او در ارتباط هستید؟ اگر آری از چه راه / راههایی؟
-
- از چه زمانی شروع به گرفتن روزه کردید؟ در آن روزها چه حس و حالی داشتید؟ روزه گرفتن برای شما چه معنایی را در بر داشت؟ چه چیزی یا چه کسی شما را به گرفتن روزه مجاب میکرد؟
-
- اکنون نگاهتان نسبت به روزهداری چهگونه است؟ روزه برای شما چه معنایی دارد؟ آیا گرفتن روزه را بر خود واجب میدانید؟ و در روزهای ماه رمضان (چنانچه عذر شرعی نداشته باشید) روزه میگیرید؟
-
- (اگر نگاه تغییر کرده بود پرسیده شود) به نظر میرسد تغییری در نوع نگاه شما نسبت به روزهداری رخ داده است، این تغییر از چه زمانی و تحت چه شرایطی آغاز شد؟
-
- به نظر شما روزه گرفتن یا نگرفتن و نماز خواندن یا نخواندن چه تأثیری بر دینداری شما و بهطور کلی بر زندهگیتان دارد؟
-
- الف) در زندهگی اولیهتان نگاهتان نسبت به قرآن چهگونه بود؟ قرآن را چهگونه کتابی میدانستید؟ معمولن چه مدتی و با چه هدفی قرآن میخواندید؟[۱۰۹] ب) اکنون قرآن را چهگونه کتابی میدانید؟ اکنون آیا قرآن میخوانید؟ اگر چنین است بهطور معمول چند وقت یکبار و به چه منظور قرآن میخوانید؟ (اعتقاد)
-
- چه زمانی و تحت چه شراطی دیدگاهتان نسبت به قرآن بیشترین تغییر را کرد؟
-
- نظرتان راجعبه مسألهی تقلید و داشتن مرجع چیست؟ آیا تقلید را در امور دینی جایز میدانید؟ ب) در گذشته نگاهتان نسبت به این مسأله چهگونه بود؟ (در صورت تغییر نگاه پرسیده شود) چه زمانی و تحت چه شرایطی نگاهتان نسبت به مسألهی تقلید و مرجعیت بیشترین تغییر را کرد؟
-
- میتوانید راجع به اعتقادتان دربارهی وجود و ظهور امام زمان توضیح دهید؟ در گذشته نگاهتان به مسألهی مهدویت چه بود؟ نگاه جدیدتان به مسألهی مهدویت چهگونه، از چه زمانی و در چه شرایطی شکل گرفت؟ توجیه شما برای داشتن چنین نگاهی چیست؟
-
- با تشکر از وقتی که گذاشتید، حال نظرتان راجع به فرایند انجام مصاحبه و کیفیت پرسشها و… چیست؟ آیا در جهت بهبود انجام این مصاحبه پیشنهادی دارید؟
۳-۳ شیوهی تحلیل اطلاعات
پس از انجام هر مصاحبه، اطلاعات گردآوری شده با بهره گرفتن از روش تحلیل مضمونِ[۱۱۰] ولکات مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بُژه در کتاب تحلیل «روایت و پیشاروایت»، از تحلیل مضمون بهعنوان یک روش تحلیل کیفی معتبر و تثبیتشده برای دادههای مبتنی بر روایت نام میبرد (بژه، ۱۳۸۸: ۲۸۶). ولکات طرح مضمونی سادهای ارائه داده است که در آن، فرایند تحلیل دادهها در سه مرحلهی عمومی توصیف، تحلیل و تفسیر انجام میشود (محمدپور، ۱۳۹۰: ۶۹-۶۸). در مرحلهی توصیف، «دادهها در یک نظم و پیوستار زمانی قرار میگیرند» (همان: ۶۸). نظم مذکور میتواند بر اساس نظر محقق در مورد خط کلی روایت یا نظر فرد مشارکتکننده در مورد روایت زندهگی و یا تلفیقی از این دو باشد. در مرحلهی تحلیل، دادهها سازماندهی، تنظیم و مقولهبندی میشوند. وی این مرحله از تحلیل را «بعد کمی تحلیل کیفی» مینامد. در مرحلهی تفسیر نیز تفسیرهای اصلی صورت میگیرند. این تفسیرها عمدتن با رویکرد مقایسهای انجام میشوند (همان: ۶۹-۶۸).
۳-۴ میدان مطالعه
در این پژوهش، دانشگاه خوارزمی بهعنوان میدان مطالعه انتخاب شده و شماری از دانشجویان این دانشگاه برای مشارکت در پژوهش انتخاب شدند . اما بهجهت رصد کردن متغیرها و عوامل مؤثر بر تحول در پایبندی دینی مشارکتکنندهگان، میبایست یکسری متغیرهای زمینهای که احتمالن بر دینداری افراد أثرگذاراَند را کنترل کرده و یا آنها را در تحلیل گنجاند. به جهت حجم اندک مشارکتکنندهگان در پژوهشهای کیفی، نمیتوان افرادی با زمینه های گوناگون را انتخاب و از وضعیت تحول دینی آنها تحلیل و مقایسهی معناداری را به دست داد. لذا بهجز متغیر جنسیت، سایر متغیرهایی که در ادامه میآیند در فرایند جذب مشارکتکنندهگان[۱۱۱]، کنترل شدند: