میزان فداکاری، ایثارگری، تعارفی و عمل متقابل که بین مردم یک دوره زمانی صورت گرفته است می‌تواند شاخص سوم باشد. (رحمان محمودی).
فوگویاما در کتاب «پایان نظم» موانع سنجش سرمایه اجتماعی را موارد زیر می‌داند:
بعد کیفیتی سرمایه اجتماعی
چگونگی برخورد با اثرات مثبت خارج از گروه
منفی‌نگری در قبال افراد غیر عضو.
۲-۱۱-۱- الگوهای اندازه‌گیری سرمایه اجتماعی
سنجش و تعیین شاخص مربوطه به سرمایه اجتماعی به مانند دیگر مفاهیم متأثر از تعریف مفهومی اختیار شده برای سرمایه اجتماعی، بینش نظری محقق، سطح تحلیل، واحد مشاهده، داده‌های موجود و یا قابل جمع آوری، ساختار و شرایط تاریخی و حوزه مورد مطالعه می‌باشند.
( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
یکی از انتقادهای صورت گرفته به کسانی که سعی در توسعه مفهوم سرمایه اجتماعی در مباحث اقتصادی دارند اینست که هنوز الگوهای کمی مناسبی برای این امر ارائه نگردیده است. به طوری کلی می‌توان گفت که پیچیدگی مفهوم و تأثیرات اقتصادی آن از جهت کاهش هزینه‌های تعاملات اجتماعی و اقتصادی بپردازد اما الگوهای نیز وجود دارند که سعی دارند با بهره گرفتن از شیوه خود، تحلیلی کمی از سرمایه اجتماعی ارائه کنند. عموماً تحلیل راجع به سرمایه اجتماعی می‌بایست بر دو حوزه متمرکز شود:
اولاً: تحلیل تئوریک رویکرد «توانایی» که آماریتاس مطرح کرده، تا بفهم که فضای برنامه‌ریزی افراد چگونه شکل گرفته است.
ثانیاً: بایست در تحلیل به درون نهادها بنگریم، یعنی به جای شمارش تعداد نهادها، ویژگی‌های آنها را مورد بررسی قرار می‌دهم.
سرمایه اجتماعی، به نوبه خود، هنگامی به وجود می‌آید که روابط میان افراد به شیوه‌ای دگرگون می‌شود که کنش را تسهیل می‌کند سرمایه فیزیکی کاملاً ملموس، و در مهارتها و دانشی که فرد کسب کرده است تجسم می‌یابد.
سرمایه فیزیکی و سرمایه انسانی فعالیت تسهیلی را تولید می‌کنند، و سرمایه اجتماعی نیز همانند آنها عمل می‌کنند مثلاً گروهی که اعضایش زیاد به یک دیگر اعتماد می‌کنند، خواهند توانست کارهای بسیار بیشتر از گروه‌های که فاقد آن است، انجام دهد.
اعم محورهای معیارهای و شاخص‌های اندازه‌گیری سرمایه اجتماعی به شرح زیر می‌باشد (علوی ۱۳۸۵).
عضویت در مجامع و باشگاه‌ها و انجمن‌ها و گروه های اجتماعی
تمایل به فعالیت در متن اجتماع و همکاری‌های اجتماعی
دسترسی به اطلاعات و میزان اطلاع رسانی و میزان اطلاع رسانی در سطح جامعه (ماهواره،اینترنت، رسانه‌ها)
تحمل‌پذیری نسبت به تنوع و تکثر
ارزشمند دانستن زندگی
آگاهی عمومی
پایبندی حکومت به قانون و مقررات
احترام به یکدیگر
احساس وفاداری به کشور
تفکر عقلانی
نظم‌پذیری
کارآمدی حکومت
فساد در سطح حاکمیت و جامعه
شرکت در انتخابات
روزنامه خواندن
اعتماد و میزان آن بین شهروندان و حکومت و نهادهای برآمده از آن
احساس امنیت
تعاملات اجتماعی، شامل: روابط همسایگی، روابط خویشاوند، روابط دوستی، روابط کاری
نهادهای عمومی و مدنی
شبکه‌های تلویزیون‌های خصوصی
الگوهایی که برای اندازه‌گیری سرمایه اجتماعی ارائه شده‌اند وابسته به رویکردی هستند که محققان مربوطه در بررسی این پدیده داشته‌اند. برخی صرفاً آن را از منظر اجتماعی، فرهنگی و سیاسی مورد توجه قرار داده و برخی دیگر آن را بر اساس محور اقتصادی مورد بحث قرار داده‌اند (علوی، ۱۳۸۵).
به طور کلی الگوهای اندازه‌گیری سرمایه اجتماعی با رویکرد فرهنگی را می‌توان به دو دسته ذیل طبقه‌بندی کرد: الف- الگوی مبتنی بر تعداد و ویژگی‌های گروه‌های موجود در سیستم اجتماعی؛ ب- الگوی مبتین بر تحقیقات پیمایشی درباره سنجش میزان اعتماد اجتماعی و انسجام‌های مدنی.
الف- الگوی اندازه‌گیری مبتنی بر ویژگی‌های گروه‌های اجتماعی: روبرت پوتنام در الگوی خود، به متغیر تعداد گروه‌های اجتماعی و نیز تعداد اعضای آنها توجه کرده است و رابطه ساده ذیل را برای محاسبه سرمایه اجتماعی ارائه کرد:
SC=SNi (i = ltot)
N متغیر نشان دهنده تعداد اعضای هر گروه و i نشان دهنده شماره گروه مربوطه است. به اعتقاد وی در یک جامعه مدنی، هم تعداد گروه‌ها و هم تعداد اعضای آنها از متغیرهای بسیار مهم هستند. این گروه‌ها می‌توانند در قالب‌های صنف‌های حرفه‌ای، گروه‌های سیاسی، کلوپ‌های جوانان و نظایر این‌ها باشند. پایین بودن تعداد N قدرت گروه‌ها را برای دست‌یابی اهداف خود ممکن است کاهش دهد و پایین بودن تعداد i نیز نشان دهنده ساخت نیافتگی آن جامعه است. همانطور که مشاهده می‌شود این رابطه بسیار ساده بوده و متغیرهای اجتماعی مختلف و مهمی را در خود ندارد.
بر اساس این رابطه ریاضی و در نظر گرفتن چند متغیر مهم اجتماعی دیگر رابطه کامل‌تری را برای محاسبه سرمایه اجتماعی می‌توان ارائه کرد (فوکویاما ۱۹۹۹):
SC = S (I.RN)RPcN
متغیرهای موجود در این رابطه ریاضی عبارتند از:
C یا ضریب انسجام داخلی گروه؛
RP یا شعاع اعتماد در گروه؛
RN یا شعاع بی‌اعتمادی به گروه‌های دیگر.
این الگوها بیشتر بر بعد مفهومی سرمایه اجتماعی و ارائه آن به صورت روابط ریاضی تأکید دارند اما هنوز روش‌های دقیقی برای محاسبه کمی ضرایب مختلف ارائه شده در این الگوها مطرح نشده است (فوکویاما ۱۹۹۹(.
ب- الگوی مبتنی بر تحقیقات پیمایشی: در این الگو سعی براینست که بر اساس تحقیقات پیمایشی، اطلاعات لازم درباره میزان موجود بین اعضای یک سیستم اجتماعی و تمایل آنها به قرار گرفتن در نهادهای مدنی اندازه‌گیری شود.
در همین رابطه الگوهای وجود دارند که با بهره گرفتن از شاخص‌هایی اقدام به اندازه‌گیری سرمایه اجتماعی می‌کنند. بعضی از این شاخص‌ها عبارتند از: میزان مشارکت اجتماعی با عضویت در گروه‌های اجتماعی، میزان ارتباطات فی مابین نهادهای اجتماعی؛ نرخ ایجاد نهادهای اجتماعی با عضویت داوطلبانه؛ تعداد جلسات برگزار شده در گروه‌های اجتماعی؛ میزان فعالیت‌های اجتماعی در مدارس و غیره.
در همین رابطه پاتنام اقدام به تحقیقی در رابطه با میزان سرمایه اجتماعی در ایالت‌های مختلف آمریکا کرده و با بهره گرفتن از شاخص‌هایی ایالت‌های مختلف را دسته‌بندی کرده است (پاتنام، ۲۰۰۱).
الگویی دیگر نیز که برای اندازه‌گیری سرمایه اجتماعی وجود دارد، سرمایه اجتماعی را دو بعد شناختی و ساختاری مورد توجه قرار می‌دهد و همان گونه که قبلاً در مورد مولفه‌های آنها اشاره گردید، برای هر یک از آنها اقدام به تدوین شاخص‌های اندازه‌گیری می‌کند (کریشنا و شریدر، ۱۹۹۹).
در مجموع نقطه ضعف این الگوها این است که پیش از این که به محاسبه اقتصادی سرمایه اجتماعی بپردازند، به اندازه‌گری مظاهر آن و در قالب مفاهیمی اجتماعی و فرهنگی پرداخته‌اند و شناختی کمی از سرمایه اجتماعی به عنوان متغیری اقتصادی- اجتماعی و تأثیر آن بر تعملات اقتصادی ایجاد نمی‌کند. در همین رابطه دو الگو مبتنی بر رویکرد اقتصادی در اندازه‌گیری کمی سرمایه اجتماعی مطرح می‌شود:
الگوی مبتنی بر ارزش روز شرکت
