در این مرحله تعداد جایگاه اینترنتی بصورت مستقل از هم توسط سازمانهای دولتی ایجاد می شود و اطلاعاتی بر روی آن قرار می گیرد. اطلاعات قرار داده شده بر روی این جایگاه های اینترنتی بصورت محدود، پایه ای و ایستا است. انسجام لازم بین این اطلاعات و جایگاه های آنها مشاهده نمی شود.
مرحله دوم: تکامل یافته[۵۱]
در این مرحله اطلاعات موجود در جایگاه های اطلاعاتی از نظم و انسجام محتوایی بالاتری نسبت به حالت قبل برخوردارند. یکی دیگر از ویژگی های اطلاعات در این مرحله، سعی بر بروز کردن آنها میباشد.
مرحله سوم: تعامل[۵۲]
در مرحله سوم از استقرار دولت الکترونیک، کاربران قادر خواهند بود با مقامات سازمانهای دولتی ارتباط برقرار کنند، درخواستهای خود را مطرح سازند و فرمهای مورد نیاز خود را از جایگاه اینترنتی سازمان بدست آورند.
مرحله چهارم: تراکنش[۵۳]
در مرحله تراکنش، کاربران دولت الکترونیک می توانند هزینه خدمات دولتی را پرداخت کنند و هر گونه تراکنش مالی خود با بخش دولتی را از طریق اینترنت به انجام رسانند (همان، ۲۰۰۴).
مرحله پنجم: یکپارچگی[۵۴]
در این مرحله که آخرین مرحله استقرار دولت الکترونیک است، دولت شکل منسجم و یکپارچه به خود می گیرد و از حالت پراکندگی مراحل قبل به تکامل و انسجام می رسد. در این مرحله، شهروندان قادر خواهند بود تمام خدمات دولتی را بصورت یکپارچه و فراتر از مرزهای فیزیکی سازمان ها دریافت دارند. فعالیت سازمان های بخش عمومی یکپارچه شده و شهروندان بدون مراجعه مستقیم به سازمان های مختلف می توانند به خدمات برخط دسترسی داشته باشند. انتظار می رود که نواقص احتمالی موجود در مراحل قبلی در مراحل تکمیلی استقرار دولت الکترونیک برطرف شود و دولت بتواند در سطحی پیشرفته تر به ارائه خدمات بپردازد. به عنوان مثال اطلاعاتی که در مرحله اول بر روی جایگاه های اینترنتی قرار می گیرد، به دلیل روزآمد نبودن اطلاعات، فقدان هماهنگی لازم میان سازمان های دولتی در پیوند با نوع اطلاعاتی که می باید بر خط گردد و برخی از مشکلات دیگر قادر به مرتفع کردن واقعی نیازهای کاربران نخواهد بود، اما مشکل روزآمد نبودن اطلاعات و عدم پویایی آن در مرحله دوم برطرف می گردد و دولت الکترونیک با اطلاعات مفیدتر و محدودیت های کمتری به استقبال کاربران می رود.
مجریان دولت الکترونیک در مرحله سوم و چهارم سعی می کنند ارتباط برخط سازمان های دولتی و شهروندان را با پویایی بیشتری برقرار ساخته و امکان دستیابی کاربر به خدمات بخش عمومی را به گونه ای سریع و آسان فراهم آورند.
در مرحله پایانی استقرار دولت الکترونیک نیز سازمان های دولتی با تقویت زیر ساخت های لازم و ایجاد هماهنگی، خدمات دولتی را به صورت کامل و یکپارچه در اختیار کابران نهایی قرار خواهند داد (اسپا و دپپا،۲۰۰۱).
۲-۴-۱۰-۷- الگوی پنج مرحله ای هیلر و بلنگر
الگوی هیلر و بلنگر (۲۰۰۱) از جمله مدلهای است که مراحل استقرار دولت الکترونیک را ترسیم کرده است. براساس این الگو، مراحل استقرار دولت الکترونیک از دو بعد میزان پیچیدگی و تعامل با کابران با یکدیگر تفاوت دارد. میزان پیچیدگی و تعامل با کاربران در مراحل اولیه استقرار دولت الکترونیک در سطح پایینی است، اما به تدریج که دولت الکترونیک روند تکاملی خود را طی می کند و به مراحل بالاتری میرسد، میزان پیچیدگی آن افزایش یافته و از سوی دیگر تعامل با کاربران چهره واقعیتری به خود میگیرد (مون،۲۰۰۲).
مراحل پنج گانه این الگو عبارتند از:
مراحله اول: انتشارات اطلاعات
اطلاعات الکترونیکی ارائه شده در این مرحله توسط دو گروه درونی و بیرونی مورد استفاده قرار می گیرد. عوامل درونی به سازمانهای دولتی و کارکنان آنها اطلاق می شود و قسمتی از اطلاعات توسط گروه مورد استفاده قرار می گیرد. عوامل بیرونی شامل شهروندان و شرکتهایی است که با دسترسی به اجرای این مرحله به جای مراجعه حضوری به سازمان قادر خواهند بود به اطلاعات ارائه شده بر روی جایگاه اینترنتی سازمان دسترسی پیدا کنند.
مرحله دوم: مرحله ارتباطات دو طرفه
در این مرحله دولت درصدد است تا زمینه برقراری ارتباط میان خود و ذینفعان را فراهم آورد. استفاده از پست الکترونیکی و فن آوری های انتقال داده در این مرحله از استقرار دولت الکترونیک می تواند کارساز افتد. این ارتباطات همانند مرحله دوم می تواند درونی یا بیرونی باشد. ارتباط میان بخش های مختلف دولت از یکسو و ارتباط دو طرفه میان شهروندان با شرکتها یا کارکنان بخش عمومی و بویژه مقامات دولتی از سوی دیگر، در این مرحله دنبال می شود.
مرحله سوم: مرحله ارائه خدمات الکترونیکی و انجام تراکنش های مالی
در مرحله سوم، دولت به ارائه خدمات برخط می پردازد و امکان تراکنش مالی را توسعه می دهد. در این مرحله ذینفعان دولت الکترونیک قادر خواهند بود بجای مراجعه مستقیم به سازمانهای دولتی جهت دریافت خدمات و انجام امور مالی، از ابزارهای الکترونیکی بهره گرفته و خدمات مورد نیاز خود را دریافت دارند. این مرحله از مراحل پنج گانه دولت الکترونیک پیچیدگی بیشتری نسبت به مراحل قبلی خواهند داشت، زیرا افزایش سطح تعاملات عمومی، آمادگی فنی، سازمانی و انسانی بیشتری طلب می کند و در صورت وجود نارسایی در هر کدام از این موارد میزان اثر بخشی دولت الکترونیک تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.
مرحله چهارم: مرحله یکپارچه سازی افقی و عمودی
در این مرحله دولت به یکپارچه سازی خدمات در دو سطح افقی و عمودی می پردازد. در سطح عمودی یکپارچه سازی بخشی مورد نظر است و در سطح افقی یکپارچه سازی فعالیت ها دنبال می شود، بگونه ای که شهروند بدون مراجعه به چند سازمان برای انجام یک فعالیت دنباله دار بتواند خدمات مورد نیاز را بصورت یکجا دریافت نماید. از آنجائیکه یکپارچه سازی مورد نیاز این مرحله در دو سطح افقی و عمودی به زمان و منابع زیادی نیاز دارد، سازمانهای متولی استقرار دولت الکترونیک در این مرحله با چالش های جدی مواجه خواهند شد(همان، ۲۰۰۲).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
مرحله پنجم: مشارکت سیاسی
دولت الکترونیک در این مرحله ارتقای سطح مشارکت سیاسی شهروندان را بصورت برخط دنبال می کند. رای گیری الکترونیکی و نظرسنجی از شهروندان با بهره گرفتن از فن آوری های مختلف اطلاعاتی از جمله اینترنت گونه ای از کارکردهای سیاسی دولت الکترونیک است و انتظار می رود که دولت الکترونیک بتواند با تسهیلاتی که ایجاد می کند، سطح مشارکت سیاسی را در جامعه افزایش دهد. نکته قابل ذکر در رابطه با مراحل پنج گانه فوق آنست که توالی مراحل ذکر شده بیشتر از بعد مفهومی مورد توجه قرار گرفته و در عرصه عمل ممکن است مراحل دولت الکترونیک لزوماً از چارچوب مفهومی فوق تبعیت نکند. بعنوان مثال این احتمال وجود دارد که قبل از اجرای کامل مرحله یکپارچه سازی، مرحله مشارکت سیاسی نیز به اجرا در آید.
۲-۴-۱۰-۸- الگوی شش مرحله ای وسکات[۵۵]
براساس این الگو، استقرار دولت الکترونیک در چارچوب مراحل ششگانه زیر دنبال می شود.
۱- ایجاد و راه اندازی سیستم پست الکترونیک و شبکه داخلی
دولت در این مرحله با ایجاد و راه اندازی شبکه داخلی و سیستم پست الکترونیکی[۵۶] اولین گام را در راستای استقرار دولت الکترونیک بر می دارد. شبکه داخلی سازمان قسمتی از هزینه های سازمان از جمله هزینه های تبادل اطلاعات بین واحدهای درون سازمان، هزینه جمع آوری اطلاعات و هزینه های پرسنلی را کاهش داده و بستر افزایش بهره وری سازمانی را فراهم می آورد.
۲- برقراری امکان دسترسی عمومی و بین سازمانی به اطلاعات
دولت در مرحله دوم الگوی مرحله ای استقرار دولت الکترونیک امکان دسترسی به اطلاعات را بصورت عمومی و بین سازمانی فراهم می آورد. این نوع دسترسی بیشتر از طریق اینترنت انجام می گیرد.
۳- برقراری ارتباطات دو طرفه
کاربران فناوری اطلاعات در این مرحله قادر خواهند بود با دولت ارتباط دو طرفه برقرار کنند. شماره تلفن، نمابر و پست الکترونیکی سازمانها و کارگزاران ارشد بخش دولتی بر روی جایگاه اینترنتی سازمان قرار گرفته و دولت تلاش می کند شهروندان را به برقراری ارتباط دو طرفه و ارسال و دریافت پیام های الکترونیکی تشویق کند.
۴- امکان تبادل ارزش
در مرحله چهارم، فناوری اطلاعات و ارتباطات راه و روش ساده تر و منعطف تری را در اختیار شهروندان قرار می دهد تا تراکنش های مالی خود با سازمانهای دولتی را به انجام رسانند و در زمینه های همچون پرداخت مالیات، درخواست روادید، تمدید گواهینامه، پرداخت هزینه های آب، برق و تلفن و… بدون مراجعه حضوری به سازمانها و بصورت برخط و تعامل با سازمانهای دولتی بپردازد.
۵- دموکراسی دیجیتالی
در این مرحله که به کارکرد دمکراتیک دولت الکترونیک، مربوط است، تلاش می شود آرمان مهم مردم سالاری که همان مشارکت بیشتر شهروندان در حکومت داری و فرآیندهای اداره امور عمومی است با توسعه و کاربری فناوری اطلاعات و ارتباطات با ایجاد بسترهای رای گیری الکترونیکی و جمع آوری نظرات و دیدگاه های شهروندان در مورد سیاستها و رفتارهای کارگزاران بخش عمومی مشارکت گسترده و توسعه فرآیندهای مردم سالار را مورد حمایت قرار می دهد و از سوی دیگر پاسخگویی، مسئولیت پذیری و پشتیبانی از حقوق بشر را بهبود می بخشد.
۶- دولت یکپارچه
در این مرحله اطلاعات و خدمات سازمانهای دولتی بصورت یکپارچه از طریق درگاه در اختیار متقاضیان قرار می گیرد. در الگوی جدید استقرار یافته، ساختار بخشی واحدها و فرآیندهای ارائه خدمات عمومی برای کاربرانی که به درگاه یا مراکز ارائه دهنده خدمات عمومی بصورت متمرکز مراجعه می کنند، قابل رویت نیست و اصولاً شهروند نیاز به دانستن اینکه چه واحد یا سازمانی مسئول ارائه خدمات بر روی شبکه است، ندارد. دولت الکترونیک در این مرحله سیستم های با کارکرد متفاوت را یکپارچه کرده و بعبارت دیگر یکپارچه سازی ساختار در دو سطح عمودی و افقی را به حد کمال می رساند (تات- کی هو،۲۰۰۲).
۲-۴-۱۰-۹- الگوی شش مرحله ای میسرا و دینگرا[۵۷]
استقرار دولت الکترونیک در این مدل تابع یک الگوی شش مرحله ای است که این مراحل عبارتنداز:
مرحله اول: مرحله بستن[۵۸] (شکل گیری)
در این مرحله رویکردی که سازمانهای بخش عمومی جهت بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات دنبال می کنند، همان رویکرد غفلت معرفی شده توسط هیکس (۲۰۰۲) است.
براساس این رویکرد مدیران سازمانها بدلیل شناخت ناقصی که از قابلیت های فناوری اطلاعات و ارتباطات دارند، در برنامه های خود جایگاه مشخصی برای توسعه و کاربری آن در نظر نمیگیرند، منابع اندکی به آن اختصاص می دهند و در برنامه های راهبردی سازمان نقش فناوری اطلاعات را بسیار کمرنگ جلوه می دهند و از اولویت دادن به طرحهای مرتبط با آن حتی المقدور خودداری می کنند. از ویژگی های دیگر این مرحله می توان به عدم آشنایی یا آشنایی اندک مدیران با کامپیوتر و سیستم های مرتبط و بطور کلی نداشتن سواد متناسب با عصر اطلاعات اشاره کرد.
مرحله دوم: مرحله آغازین[۵۹]
رویکرد جزیی نگر و جزیره ای در توسعه و بکارگیری فناوری اطلاعات در سازمان ها، مهمترین مشخصه مرحله دوم مدل میسرا و دینگرا است. در این سطح فعالیتهای پراکنده ای در راستای خود کار سازی فرآیندهای اداری انجام می گیرد و بدلیل فقدان رویکرد سیستماتیک بسیاری از این فعالیتها به سر انجام نرسیده و آن دسته از فعالیتهای که به سر انجام می رسد از کارآمدی لازم برخوردار نیست. راهبرد سازمان در این مرحله فاقد ویژگی علمی است و عموماً جو حاکم بر سازمان از تلاشهای افراد فعال در زمینه توسعه و بکارگیری فناوری اطلاعات پشتیبانی نمی کند. در نتیجه آندسته از کارکنانی که علاقمند به فاصله گرفتن از الگوی سنتی خدمات رسانی و استقرار تدریجی الگوی جدید هستند، در گذر زمان با افت انگیزه و همراستا شدن با جو حاکم بر سازمان یا گوشه گیری و بی تفاوتی مواجه خواهند شد (هیکس، ۲۰۰۲).
مرحله سوم: مرحله برنامه ریزی شده[۶۰]
در این مرحله رویکرد جزیره ای و سیستماتیک مرحله دوم، رفته رفته جای خود را به رویکرد یکپارچه و سیستماتیک می دهد. سازمان با مطالعه امکان سنجی استقرار دولت الکترونیک، نقاط ضعف و قوت سازمان را مورد شناسایی قرار می دهد و سپس با تعریف چشم انداز، خط مشی های کلان، راهبردهای عملیاتی، نقش ها، مسئولیت ها و منابع مورد نیاز حرکت بسوی استقرار الگوی دولت الکترونیک را پی ریزی می کند. مهمترین مشخصه مرحله سوم باور سازمان به قابلیت‌های فن آوری اطلاعات، بکارگیری آن با برنامه ریزی قبلی و تعریف نسبی جنبه های مختلف موضوع است.
مرحله چهارم: مرحله تحقق یافتن[۶۱]
در این مرحله قسمتی از آرمان دولت الکترونیک که همان تعامل و ارتباط درونی سازمان بصورت برخط و تعامل دولت- شهروند است، تحقق می یابد. واحدهای مختلف سازمان براساس برنامه ریزی مرحله قبلی، قابلیت‌های فناوری اطلاعات را به خدمت کسب و کار خود درآورده و با یکپارچه کردن سامانه های درونی سازمان، فرایند تبادل اطلاعات بصورت یکپارچه آغاز می کنند. همچنین فرایند خدمات رسانی الکترونیکی به شهروندان نیز در این مرحله آغاز می شود و شهروندان در صورت برخورداری از آمادگی الکترونیکی قادر خواهند بود خدمات برخط ارائه شده از سوی سازمانهای دولتی را با کمترین زمان و بیشترین سرعت دریافت دارند.
مرحله پنجم: نهادینه شدن[۶۲]
پس از اینکه دولت الکترونیک مراحل گذر را یکی پس از دیگری طی کرد و تعاملات دولت با دولت، دولت با شهروندان و دولت با شرکت ها را در الگوی جدید به مرحله اجرا در آورد. فعالیت نهادینه شدن و تثبیت نهایی این الگو ضرورت پیدا می کند. از اینرو، سازمان استفاده از کاغذ در ارتباطات درونی و بیرونی را به حداقل می رساند، شکاف موجود بین وضع موجود و وضع مطلوب و دلایل وجود این شکاف را مورد تحلیل قرار می دهد و با بهره گرفتن از ساز و کارهای مناسب در صدد حذف یا کاهش این شکاف بر آید. همچنین با ارائه برنامه های آموزشی و بالندگی منابع انسانی قابلیت‌های متناسب با الزامات الگوی جدید را در آنها ایجاد می کند و سرانجام با مطالعه، آسیب شناسی و بازنگری مستمر در فرهنگ سازمانی، بسترهای پذیرش الگوی دولت الکترونیک را تقویت می کند(همان،۲۰۰۲).
